“Έχω μια κόρη 37 χρονών που μεγάλωσα σχεδόν μόνη μου μιας και με τον πατέρα της δεν είχαμε και την καλύτερη σχέση. Πιστεύω πως έχω υπάρξει καλή μητέρα και έκανα το καλύτερο που μπορούσα. Δηλαδή πολλά πράγματα που ήθελα να κάνω δεν τα έκανα γιατί έβαζα σε προτεραιότητα εκείνη και την ευημερία της. Είχαμε πάντα μια δύσκολη σχέση από την άποψη πως δεν ήταν ευχαριστημένη και γενικά ήταν πολύ αυστηρή μαζί μου. (σχολίαζε αρνητικά το οτιδήποτε έκανα, τσακωνόταν μαζί μου συνέχεια, τέτοια). Πριν λίγο καιρό κυριολεκτικά με κατηγόρησε για την προσωπική της ζωή. Τις επιλογές της σε συντρόφους ακόμα και για την ατολμία που δείχνει στη δουλειά της. Μου μίλαγε σα να ήμουν η χειρότερη μητέρα του κόσμου. Τσακωθήκαμε πάρα πολύ και πλέον δεν μιλάμε. έχω βαρεθεί να με κατηγορεί συνέχεια και δεν σκοπεύω να σηκώσω εγώ το τηλέφωνο να την ρωτήσω εάν είναι καλά. Βρίσκω πολύ άδικο αυτό που γίνεται και από την άλλη δεν θέλω και να μη μιλάω με το παιδί μου. Είναι σαν να μην μου αναγνωρίζει τίποτα. Να πω πως έχει ξεκινήσει ψυχοθεραπεία τους τελευταίους μήνες και πιστεύω πως και αυτό έπαιξε αρνητικό ρόλο. Μπορείς να μου πεις τι θα μπορούσα να κάνω;”

Μου περιγράφεις μια κατάσταση που μοιάζει οδυνηρή για σένα. Μια κατάσταση που απαιτεί υπομονή, αποδοχή, ωριμότητα, συμπόνια -για την κόρη σου σίγουρα- αλλά και για τον εαυτό σου. Η ανατροφή ενός παιδιού δεν συνοδεύεται με οδηγίες χρήσης και υπάρχουν πολλοί λόγοι που τα πράγματα στις ζωές των ανθρώπων δεν έρχονται όπως θα ήθελαν. Μπορεί κάποιος να είναι στοργικός και υποστηρικτικός γονιός και το παιδί να έχει πρόβλημα με ναρκωτικά. Μπορεί οι γονείς να είχαν υγιή σχέση μεταξύ τους και το παιδί αργότερα να επιλέξει έναν ακατάλληλο σύντροφο. Επίσης, μπορεί κάποιος γονιός να κάνει πολλά λάθη -όπως οι περισσότεροι- και το παιδί να έχει εξαιρετική εξέλιξη.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του πώς μεγαλώνει ένα παιδί και του πώς αισθάνεται ως ενήλικας. Αυτά τα δυο σχετίζονται και μάλιστα πολύ. Όπως επίσης υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο -ιδιοσυγκρασία του παιδιού, ακόμα και το πόσο ταιριάζει ένας γονιός με το παιδί του- γι’αυτό και πολλές φορές βλέπουμε αδέρφια που μεγαλώνουν στο ίδιο σπίτι με τον ίδιο τρόπο να είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους.

Φαντάζομαι πως αγαπάς την κόρη σου και πως είχες και έχεις τις καλύτερες προθέσεις. Φαντάζομαι επίσης ότι σε δυσκολεύει να καταλάβεις τη δική της πλευρά και να ακούσεις τα παράπονά της γιατί, εσύ εξάλλου, προσπάθησες όσο το δυνατό περισσότερο. Φαντάζομαι ότι θα σκέφτεσαι, “ναι δεν ήμουν τέλεια, αλλά ποιος είναι;”. Το να κατηγορεί ένας άνθρωπος  τη μητέρα του ότι φταίει για όσα συμβαίνουν στην ενήλικη ζωή του, μπορεί να κάνει έναν γονιό να νιώσει απογοήτευση, θυμό, στεναχώρια και να μπει σε άμυνα. Κάτω από την απογοήτευση και τον θυμό μπορεί να υπάρχει ντροπή, ενοχή: “είναι πλέον αρκετά μεγάλη για να αναλάβει την ευθύνη της ζωής της, δεν είναι πλέον δική μου η ευθύνη αλλά, μήπως όντως έτσι έγιναν τα πράγματα; μήπως έχει δίκιο τελικά;”

Ένας τρόπος για να διαχειριστείς αυτά τα συναισθήματα είναι να τα απορρίψεις εντελώς, να μην αναγνωρίσεις καθόλου τα παράπονά της, κάτι που πιθανότατα θα την εξαγριώσει και σίγουρα δεν θα καλυτερεύσει τη μεταξύ σας σχέση. Ένας άλλος τρόπος θα ήταν να δοκίμαζες να αφήσεις λίγο στην άκρη τις ενοχές και την αυτοκατηγορία και να είσαι λίγο πιο συμπονετική με τον εαυτό σου, όχι για να σε δικαιολογήσεις, αλλά για να σε δεις πιο προσεκτικά, με έναν τρόπο ευγενικό, έτσι ώστε να μπορείς να σκεφτείς με ανοιχτό μυαλό γιατί η κόρη σου είναι τόσο θυμωμένη μαζί σου, παρόλο που έκανες το καλύτερο που μπορούσες. Όταν αποδεχθείς και συμπονέσεις εσύ η ίδια τον εαυτό σου -γνωρίζοντας ότι παρά τις παραλείψεις, έκανες το καλύτερο που μπορούσες- τόσο περισσότερο θα συμπονέσεις και θα καταλάβεις και την κόρη σου -γνωρίζοντας ότι παρόλα αυτά, για εκείνη δεν ήταν αρκετά-. Συχνά, υπάρχει ένα κενό ανάμεσα στις προθέσεις του γονιού και στο βίωμα του παιδιού και αυτό που μπορεί να φαίνεται ασήμαντο σε σένα να ήταν αρκετά οδυνηρό για εκείνη.

Με τον τρόπο αυτό ίσως να υπάρξει ανακωχή αφού και οι δυο είστε σε σύγκρουση για να κερδίσετε τη μάχη ποια είναι υπεύθυνη για την τρέχουσα κατάσταση της κόρης σου. Εκείνη, μπήκε στη μάχη με το σύνθημα “δεν θα είμαι ευτυχισμένη, μαμά, μέχρι να αναγνωρίσεις το ρόλο που έπαιξες” εννοώντας “θα αλλάξω τον τρόπο μου εάν αλλάξεις και εσύ τον δικό σου”. Εσύ, μπήκες στη μάχη λέγοντας “Δεν θα αναγνωρίσω τον ρόλο μου στο τραύμα σου μέχρι να μεγαλώσεις και να πάρεις εσύ την ευθύνη της ζωής σου”, εννοώντας “δεν θα αλλάξω τον τρόπο μου εάν δεν αλλάξεις τον δικό σου”. Έτσι λοιπόν, εκείνη δεν θα αλλάξει μέχρι να της δώσεις αυτό που θέλει -να την ακούσεις και να την δικαιώσεις- και εσύ δεν θα αλλάξεις μέχρι να σου δώσει αυτό που θές -να ξεχάσει όσα έγιναν-.

Θα έλεγα να κάνεις το πρώτο βήμα. Ή μάλλον για να είμαι ακριβής, το δεύτερο γιατί το πρώτο το έχει κάνει εκείνη με το να μπει σε ψυχοθεραπεία. Αυτό δεν θα σημαίνει πως είσαι “λάθος” και εκείνη “σωστή”. Σημαίνει πως αυτή η μάχη δεν εξυπηρετεί καμία από τις δυο και πως είναι καιρός να τελειώσει. Σ’αυτό το βήμα δεν χρειάζεται να δικαιολογήσεις τις επιλογές σου ή να υπερασπίσεις τον εαυτό σου. Μπορείς να αρκεστείς για παράδειγμα σε κάτι όπως “λυπάμαι που οι επιλογές μου είχαν τόσο σοβαρό και μεγάλο αντίκτυπο σε σένα. Το τελευταίο πράγμα που ήθελα να κάνω ήταν να σε πληγώσω και να νιώθεις έτσι όπως νιώθεις τώρα.” Προσπάθησε εάν μπορείς να ακούσεις τι έχει να πει χωρίς να διακόψεις και χωρίς να εξηγήσεις ακόμα και αν διαφωνείς ή αν θυμάσαι διαφορετικά τα πράγματα. Μπορεί να είναι οδυνηρό για μια μητέρα να ακούει πόσο έχει απογοητεύσει το παιδί της, αλλά είναι ακόμα πιο οδυνηρό για το παιδί όταν αρνούνται την εμπειρία του. Η κόρη σου κάποια στιγμή θα  βρει διαφορετικό στόχο για τα τρέχοντα προβλήματά της.

Θέλω να σου πω κάτι τελευταίο από τα “παρασκήνια”. Όχι τόσο ως ψυχοθεραπεύτρια αλλά ως θεραπευόμενη που στο παρελθόν κάθησα πολλά χρόνια στον καναπέ.  Στη θεραπεία μας προσπαθούμε πολύ να κλείσουμε τους ανοιχτούς μας λογαριασμούς και με τους γονείς μας και είναι μια δύσκολη και κάτι φορές επίπονη διαδικασία. Στην αρχή πειραματιζόμαστε σε ασφαλές μέρος, στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή μας μέχρι να αποφασίσουμε να μιλήσουμε για όλα όσα μας είχαν στο παρελθόν πληγώσει. Όμως, επειδή είναι ένας καινούργιος τρόπος επικοινωνίας, πολλές φορές αυτή η προσέγγιση γίνεται με τρόπο επιθετικό, ακατέργαστο και άγαρμπο. Κάνε λίγη υπομονή.

“Ένας άντρας μπορεί να είναι πολύ μορφωμένος, καλλιεργημένος, σοβαρός, με επίπεδο και να έχει ένα πολύ καλό επαγγελματικό status. Εντούτοις όταν πάει να δημιουργήσει ή όταν δημιουργεί μια σχέση εμφανίζει χαρακτηριστικά που δεν συνάδουν με αυτά που έχει στην επαγγελματική του ζωή ή και να είναι εκ διαμέτρου αντίθετα όπως επιπολαιότητα, ευθυνοφοβία κλπ. Γιατί η επαγγελματική και κοινωνική συμπεριφορά του είναι τελείως διαφορετική από αυτήν που έχει όταν κάνει σχέση; Πώς θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια ώστε να μην προχωρήσουμε καν σε σχέση αφού θα ματαιωθούν όλες οι προσδοκίες μας;”

Είναι πολύ σημαντικό όταν μιλάμε για έννοιες όπως π.χ. καλλιέργεια, σοβαρότητα, επίπεδο, να ορίζουμε από πριν τι σημαίνουν για τον καθένα και αυτό για να ξέρουμε ότι μιλάμε για το ίδιο πράγμα. Επειδή όμως σ’αυτή τη συνθήκη κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, θα απαντήσω σύμφωνα με το τι σημαίνουν για μένα όλα αυτά και ελπίζω να σου φανούν χρήσιμα.

Όσοι επιτυχημένοι επαγγελματικά άνθρωποι ευδοκιμούν και στην προσωπική τους ζωή είναι εκείνοι που μαθαίνουν να εκτιμούν τους συντρόφους τους ως ίσους – ανεξάρτητα από την οικονομική τους επιφάνεια, τη μόρφωση, τις διασυνδέσεις τους ή τη φυσική τους ομορφιά. Ένας πραγματικά καλλιεργημένος άνθρωπος γνωρίζει πως το να φέρεσαι σαν να είσαι ο πιο σημαντικός άνθρωπος στο δωμάτιο ίσως και να λειτουργεί στο γραφείο αλλά δεν λειτουργεί στη συμβίωση. Βεβαίως, για να μπορείς να τα διακρίνεις όλα αυτά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχεις κάνει κάποια βασική δουλειά με τον εαυτό σου. Να είσαι σε επαφή όχι μόνο τις δυνατότητές σου αλλά και τους περιορισμούς σου. Να ξέρεις -μιας που είσαι και σοβαρός και καλλιεργημένος- πως έξυπνος άνθρωπος είναι αυτός που γνωρίζει τα θέματά του. Ευφυής, εκείνος που πάει να τα λύσει.

Οι επιχειρηματικές αξίες δεν είναι ίδιες με τις υγιείς σχεσιακές αξίες και για να μην είμαι απόλυτη και πω πως βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση, σπάνια είναι αμοιβαίες. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων πιστεύει πως για να είναι αποτελεσματικός, επιτυχημένος, παραγωγικός θα πρέπει να αφαιρεί το συναίσθημα από τις αποφάσεις που παίρνει και πάντα να απαντά στην ερώτηση “εγώ τι θα κερδίσω;” Νομίζω πως το να πιστεύει κάποιος πως με τους ίδιους τρόπους θα ευτυχήσει και στην προσωπική του ζωή, είναι το ίδιο αφελές με το να λέει πώς είναι δυνατόν με τόσο δυνατό επαγγελματικό στάτους να συμπεριφέρεται έτσι;

Σε αυτό που με ρωτάς για τα σημάδια θα σου απαντήσω με ένα απόφθεγμα που επιβεβαιώνεται πάντα: “αυτό που είσαι μου φωνάζει τόσο δυνατά, που δεν μπορώ ν’ακούσω λέξη απ’όσα λες”. H συμπεριφορά μας και όχι η σοβαρότητα, η καλλιέργεια, το επίπεδο και το επαγγελματικό μας στάτους είναι αυτό που μετράει. Τα πιστεύω και οι προθέσεις δεν έχουν καμία αξία εάν δεν συνάδουν με την αντίστοιχη συμπεριφορά. Θα σου πρότεινα λοιπόν να στέκεσαι στη συμπεριφορά μιας και αυτό που είμαστε αργά ή γρήγορα φαίνεται, ειδικά εάν σχετίζεσαι πολύ συχνα με έναν άνθρωπο. Για να μπορέσεις να παρατηρήσεις τη συμπεριφορά το μόνο που χρειάζεται είναι να εμπιστευτείς τον εαυτό σου, να ακούς την αίσθησή σου και να μην προσπαθείς να ελέγξεις πράγματα που δεν μπορείς. Με το να είσαι στον άλλον και να προσπαθείς να τον ερμηνεύεις, χάνεις τον εαυτό σου και αυτό είμαι σίγουρη πως δεν το θες.