Ψυχρά πρωινά, μικρότερες μέρες και μεγαλύτερες νύχτες. Η φθινοπωρινή ισημερία είναι μια ακόμα υπενθύμιση πως η μόνη σταθερά είναι η αλλαγή και ότι το καλοκαίρι είναι πλέον επίσημα πίσω μας. Το Φθινόπωρο είναι ιδανική στιγμή να κάνουμε έναν μικρό απολογισμό μιας και αυτή η εναλλαγή των εποχών μας δίνει την αίσθηση πως ξεκινάει κάτι απ’την αρχή.
Το 2018 το gaslighting ήταν υποψήφια ως η πιο δημοφιλής λέξη της χρονιάς. Πρόκειται για μια συμπεριφορά χειραγώγησης που έχει στόχο την υπονόμευση της πραγματικότητας ενός ανθρώπου με το να του αρνούνται όσα θυμάται από ένα περιστατικό ή συνομιλία, να μην πιστοποιούν την εγκυρότητα των συναισθημάτων του, να τον αγνοούν όταν εκφράζει παράπονα και να να τον αντιμετωπίζουν με ασέβεια. Ουσιαστικά του αρνούνται όλη του την πραγματικότητα, μέχρι να υποκύψει και να υιοθετήσει αυτή που του προβάλλουν.
Τη λέξη την ξέρουμε ήδη από την Οσκαρική ταινία του 1944 με τίτλο Gaslight (ουσιαστικά από το 1938 που γράφτηκε το θεατρικό έργο) όπου παρακολουθούμε τις προσπάθειες ενός άνδρα να αποσπάσει από τη γυναίκα του την περιουσία της κάνοντάς την να αμφισβητήσει τη λογική της, αρνούμενος γεγονότα, πράξεις και λόγια που της είπε.
Σε μια χαρακτηριστική σκηνή ο πρωταγωνιστής έχει ρυθμίσει τον φωτισμό του σπιτιού έτσι ώστε να τρεμοπαίζει. Όταν η σύζυγός του ρωτά γιατί τα φώτα τρεμοπαίζουν, εκείνος επιμένει πως δεν συμβαίνει κάτι και πως όλα είναι στο μυαλό της.
Το gaslighting δεν παρατηρείται μόνο ανάμεσα σε δυο συντρόφους αλλά δυνητικά μπορεί να υπάρξει σε κάθε είδους σχέση. Επαγγελματική, φιλική, οικογενειακή, όταν για παράδειγμα ένας γονιός αρνείται το βίωμα του παιδιού του και του λέει ότι όσα θυμάται είναι αποκυήματα της φαντασίας του.
Επειδή μιλάμε για μια κακοποιητική συμπεριφορά η οποία μπορεί να έχει τραυματικές επιπτώσεις σε όσους την υφίστανται και συμβαίνει πολύ συχνά, θα διαβάζετε αρκετά για το θέμα.
Κάποιες ενδείξεις που μας βοηθάνε να καταλάβουμε ότι κάποιος χειραγωγείται (gaslighting) μέσα σε μια σχέση
Το gaslighting δεν είναι απλά μια καινούργια λέξη. Δεν πρόκειται για μόδα. Είναι και μέρος του τρόπου με τον οποίο αποκτούμε πληροφορίες. Το ενημερωτικό δελτίο του δημοσιογράφου Anderson Cooper έχει μια σειρά με τίτλο “We will leave the gaslight on for you” αφιερωμένο στα ψέματα των πολιτικών.
Δεν είναι πάντα εύκολο να κάνουμε το καλύτερο για εμάς. Κάποιες φορές η σωστή επιλογή μοιάζει με τη δυσκολότερη επιλογή. Το να φύγουμε ακόμα και από μια κακοποιητική σχέση είναι μια απόφαση που μπορεί να πάρει χρόνο. Είτε πρόκειται για οικογενειακή, αισθηματική, επαγγελματική ή φιλική υπάρχουν φορές που δυσκολευόμαστε να την τερματίσουμε ακόμα και αν γνωστικά καταλαβαίνουμε ότι δεν καλύπτει τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας.
Η αλλαγή γίνεται όταν έχουμε επίγνωση του τι βιώνουμε και πράττουμε. Τότε μόνο θα μπορούμε να δούμε και τις επιλογές μας.
Λόγοι για τους οποίους δεν φεύγουμε από σχέσεις που μας ταλαιπωρούν
πηγή: Nedra Glover Tawwab
Μικρή βιωματική άσκηση
Ο πιο σίγουρος τρόπος για να μάθει κάποιος κάτι είναι η βιωματική μάθηση και ένας τρόπος είναι και μέσω των βιωματικών ασκήσεων όπως λέγονται.
Μια από αυτές -οι οποίες απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και σε περιβάλλοντα από εκπαιδευτικά μέχρι εργασιακά- είναι να ζητήσουμε από μια ομάδα ανθρώπων οι οποίοι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους -ή έστω γνωρίζονται λίγο- να συστηθούν στους άλλους της ομάδας.
Να πουν το όνομά τους και κάτι για εκείνους -όχι χαρακτηριστικό της ταυτότητάς τους-. Αργότερα ζητάμε να διαλέξουν κάποιον από την ομάδα που θεωρούν πως έχουν κάτι κοινό και να συζητήσουν για λίγη ώρα γι’αυτό που τους έφερε-τράβηξε κοντά. Στη συνέχεια, θα πρέπει να διαλέξουν εκείνον που δεν θα διάλεγαν και να μιλήσουν μαζί του γι’αυτό που τους φάνηκε διαφορετικό.
Όταν καθίσουμε πάλι στον κύκλο -λέω κύκλος γιατί στις ψυχοθεραπευτικές και βιωματικές ομάδες καθόμαστε κυκλικά- μας ενδιαφέρει να μοιραστούν την εμπειρία τους σε σχέση με απλά ερωτήματα όπως «πόσο όμοιος ήταν ο όμοιος», «πόσο διαφορετικός ήταν ο όμοιος», «τελικά πόσο διαφορετικός ήταν ο διαφορετικός», «πόσο όμοιος ήταν ο διαφορετικός».
Μ’αυτό τον τρόπο θα έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με το ίδιο και το διαφορετικό, να δουν πως είναι με το διαφορετικό. Τι τους προκαλεί; τι είναι αυτό που τους φοβίζει; να δουν τυχόν προκαταλήψεις που έχουν. Κυρίως όμως θα έρθουν σε επαφή με τις προβολές που κάνουμε οι άνθρωποι όταν συναντάμε κάποιον που δεν γνωρίζουμε και με την αλήθεια της φράσης «μέσα στο διαφορετικό συναντώ τον εαυτό μου και μέσα στο ίδιο συναντώ τον άλλο».
Οι μηχανισμοί άμυνας -όπως η άρνηση- τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται με σκοπό να διατηρήσουμε τις μισοτελειωμένες υποθέσεις από το παρελθόν παρούσες, στερώντας έτσι από τον εαυτό μας την ικανοποίση των αναγκών μας και εμποδίζοντας την επαφή με τους άλλους.
Οι μηχανισμοί αυτοί παίζουν όμως και τον ρόλο της προσαρμογής και της επιβίωσης σε δύσκολα περιβάλλοντα. Χρησιμοποιούμε την άρνηση ως μηχανισμό για να προστατέψουμε την πραγματικότητά μας, την αφήγησή μας, για να συντηρούμε νοσηρές σχέσεις, να διατηρήσουμε την εικόνα που έχουμε για εμάς και κυρίως, για να αποφύγουμε την αλλαγή.
Κανένας άνθρωπος δεν έχει την ικανότητα να διαβάζει τη σκέψη. Εάν θέλουμε να ξέρουν οι άλλοι τα συναισθήματα και τις ανάγκες μας πρέπει να τα μοιραζόμαστε και όχι να περιμένουμε να καταλάβουν και να θυμώνουμε που δεν καταλαβαίνουν. Η άγνοιά τους δεν είναι ένδειξη αδιαφορίας αλλά ένδειξη της δυσκολίας ή του φόβου που έχουμε να επικοινωνούμε.
Ο Konrad Lorenz, ζωολόγος, ηθολόγος, ορνιθολόγος μελέτησε τη συμπεριφορά των ζώων και έγινε διάσημος με τη θεωρία της εγχάραξης (imprinting). Τη διαδικασία που μόλις λίγες ώρες μετά τη γέννηση ένας νεοσσός νιώθει ενστικτωδώς την έλξη προς τη μητέρα του ή το άτομο που θα δει πρώτα μπροστά του.
Ο Lorenz διερεύνησε τους μηχανισμούς αποτύπωσης, όπου ορισμένα είδη ζώων προσκολλούνται στο πρώτο μεγάλο κινούμενο αντικείμενο που συναντούν. Αυτή η διαδικασία υποδηλώνει ότι η προσκόλληση είναι έμφυτη και προγραμματισμένη γενετικά.
Πήρε έναν μεγάλο αριθμό από αυγά χήνας και τα κράτησε μέχρι να εκκολαφθούν. Τα μισά από τα αυγά τα άφησε στη μητέρα χήνα, ενώ ο Lorenz κράτησε τα υπόλοιπα σε εκκολαπτήριο, για να βεβαιωθεί ότι εκείνος, θα ήταν η πρώτη κινούμενη μορφή που θα έβλεπαν οι νεοσσοί. Τα χηνάκια που ήταν μαζί με τη μαμά χήνα την ακολούθησαν, ενώ τα υπόλοιπα ακολούθησαν τον Lorenz.
Για να διασφαλιστεί ότι η αποτύπωση είχε συμβεί, ο Lorenz έβαλε όλα τα χηνάκια μαζί κάτω από ένα αναποδογυρισμένο κουτί ώστε να αναμιχθούν. Όταν αφαιρέθηκε το κουτί, οι δύο ομάδες χωρίστηκαν για να πάνε στις αντίστοιχες «μητέρες» τους – τα μισά στη μαμά χήνα και τα υπόλοιπα στον Lorenz. Η αποτύπωση έγινε χωρίς καν να γίνει σίτιση αν και φαίνεται να υπάρχει μια κρίσιμη περίοδος κατά την οποία μπορεί να συμβεί (12-17 ώρες μετά την εκκόλαψη). Το πιο ενδιαφέρον είναι πως μετά από 32 ώρες η αποτύπωση είναι απίθανο να συμβεί. Ο Lorenz ισχυρίστηκε ότι μόλις γίνει το αποτύπωμα, δεν μπορεί να αντιστραφεί, ούτε μπορεί το χηνάκι να αποτυπωθεί και σε κάποιον άλλο.
Η θεωρία της εγχάραξης όπως ήταν φυσικό επηρέασε πολύ και άλλες επιστήμες όπως της ψυχολογίας και αυτό γιατί η αποτύπωση έχει συνέπειες, τόσο για τη βραχυπρόθεσμη επιβίωση, όσο και μακροπρόθεσμα σχηματίζοντας εσωτερικά πρότυπα για μεταγενέστερες σχέσεις. Η φύση και η μορφή της πρώτης σχέσης γίνεται μοντέλο για τις μετέπειτα σχέσεις, προκαλώντας προσδοκίες για το αν το άτομο είναι άξιο αγάπης και κατά πόσο μπορεί να βασιστεί στους άλλους.
Σύμφωνα με τη γνωστή σε όλους “Θεωρία του Δεσμού” (Attachment Theory, 1975) που το μεγαλύτερο μέρος της υπογράφει ο John Bowlby, οι σχέσεις που κάνουμε στην ενήλικη ζωή μας – και κυρίως οι ερωτικές- ακολουθούν τα ίδια βήματα και τους ίδιους μηχανισμούς με τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ γονιού και παιδιού. Ψάχνουμε εκείνους που αναβιώνουν τα συναισθήματα αγάπης που γνωρίζαμε όταν ήμασταν μικροί. Όμως, η αγάπη που πηραμε τότε δεν φτιάχτηκε μόνο από γενναιοδωρία, ευαισθησία και άνευ όρων αποδοχή αλλά δεδομένου ότι οι γονείς μας-οι φροντιστές μας είναι άνθρωποι και κάνουν λάθη, η αγάπη αυτή μπορεί να συνοδεύτηκε και με οδυνηρές πτυχές. Έτσι, θα ψάχνουμε συντρόφους που κάτι στη συμπεριφορά τους θα μας είναι οικείο και θα το έχουμε ξαναζήσει. Και αυτό γιατί οι άνθρωποι πάμε στο γνώριμο γιατί εκεί ξέρουμε τον τρόπο να υπάρχουμε, τον τρόπο που θα συμπεριφερθούμε.
Όλα αυτά μπορείτε να τα δείτε στο πεντάλεπτο βίντεο του “The School of Life”.
Για την ιστορία, θέλω να πω και κάτι για τον Bowlby. Στη Θεωρία του δεσμού μίλησε για τη σημαντικότητα σχηματισμού συναισθηματικού δεσμού ανάμεσα στο βρέφος και στο πρόσωπο αναφοράς-φροντίδας. Η λέξη μητέρα δεν αναφέρεται. Η μητέρα του Bowlby πίστευε ότι η προσοχή και η φροντίδα προς τα παιδιά είναι επικίνδυνη για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους.
Το όριο είναι μια αόρατη γραμμή που σχεδιάζουμε γύρω μας για να ορίσουμε ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και ποιες όχι. Τι επιτρέπουμε και τι δεν ανεχόμαστε.
Τα όρια είναι εξωτερικά και εσωτερικά. Το να μάθω να βάζω εξωτερικά όρια με βοηθάει να φροντίζω για τη σωματική μου ακεραιότητα, να κρατάω μια σωματική απόσταση από τους άλλους και φυσικά να σέβομαι και το όριο των άλλων ανθρώπων.
Τα εσωτερικά όρια έχουν να κάνουν με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά. Οι άνθρωποι που έχουν σταθερά εσωτερικά και εξωτερικά όρια μπορούν να σχετίζονται χωρίς να προβάλλουν στους άλλους δικές του ερμηνείες, ενώ ταυτόχρονα δεν παίρνουν προσωπικά τα συναισθήματα των άλλων. Το να διατηρώ ανέπαφα τα εσωτερικά μου όρια είναι πολύ βοηθητικό και απαραίτητο ειδικά σε περιπτώσεις που νιώθω πως παίρνω επίθεση.
Μια οδυνηρή συνέπεια της έλλειψης εσωτερικών ορίων είναι ότι όταν ακούμε σκέψεις και απόψεις κάποιου άλλου, νομίζουμε πως ή θα πρέπει να συμφωνήσουμε μαζί του -αγνοώντας τη δική μας θέση- ή θα πρέπει να υποστηρίξουμε με σθένος τη δική μας άποψη. Έχοντας μάθει να βάζουμε εσωτερικά όρια, δεν έχουμε την ανάγκη να προσπαθούμε να πείσουμε τους άλλους για την εγκυρότητα της πραγματικότητάς μας.
Όταν αρχίζουμε να βάζουμε εσωτερικά όρια ίσως να αισθανόμαστε περίεργα και σχεδόν ποτέ δεν τα καταφέρνουμε με την πρώτη προσπάθεια. Εάν δυσκολεύεστε, ίσως βοηθήσει να φανταστείτε τα εσωτερικά σας όρια σαν ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο από μια πλάκα σκληρού μετάλλου κάτω από το δέρμα στο στήθος σας. Άλλοι κάνουν εικόνα το εσωτερικό όριο ως μικρή πόρτα η οποία ανοίγει μόνο από μέσα και το κλειδί το έχει μόνο ο ιδιοκτήτης. Κάθε φορά που ακούτε κάτι αξιολογείστε το πρώτα και μετά αντιδράστε. Πείτε στον εαυτό σας πως αυτό που ακούω απ’τον απέναντι αφορά τις δικές του σκέψεις, συναισθήματα και όχι αυτά που είπα ή έκανα εγώ.
Τα όρια τα συναντάμε σε διάφορες μορφές-κατηγορίες:
“Έχω μια κόρη 37 χρονών που μεγάλωσα σχεδόν μόνη μου μιας και με τον πατέρα της δεν είχαμε και την καλύτερη σχέση. Πιστεύω πως έχω υπάρξει καλή μητέρα και έκανα το καλύτερο που μπορούσα. Δηλαδή πολλά πράγματα που ήθελα να κάνω δεν τα έκανα γιατί έβαζα σε προτεραιότητα εκείνη και την ευημερία της. Είχαμε πάντα μια δύσκολη σχέση από την άποψη πως δεν ήταν ευχαριστημένη και γενικά ήταν πολύ αυστηρή μαζί μου. (σχολίαζε αρνητικά το οτιδήποτε έκανα, τσακωνόταν μαζί μου συνέχεια, τέτοια). Πριν λίγο καιρό κυριολεκτικά με κατηγόρησε για την προσωπική της ζωή. Τις επιλογές της σε συντρόφους ακόμα και για την ατολμία που δείχνει στη δουλειά της. Μου μίλαγε σα να ήμουν η χειρότερη μητέρα του κόσμου. Τσακωθήκαμε πάρα πολύ και πλέον δεν μιλάμε. έχω βαρεθεί να με κατηγορεί συνέχεια και δεν σκοπεύω να σηκώσω εγώ το τηλέφωνο να την ρωτήσω εάν είναι καλά. Βρίσκω πολύ άδικο αυτό που γίνεται και από την άλλη δεν θέλω και να μη μιλάω με το παιδί μου. Είναι σαν να μην μου αναγνωρίζει τίποτα. Να πω πως έχει ξεκινήσει ψυχοθεραπεία τους τελευταίους μήνες και πιστεύω πως και αυτό έπαιξε αρνητικό ρόλο. Μπορείς να μου πεις τι θα μπορούσα να κάνω;”
Μου περιγράφεις μια κατάσταση που μοιάζει οδυνηρή για σένα. Μια κατάσταση που απαιτεί υπομονή, αποδοχή, ωριμότητα, συμπόνια -για την κόρη σου σίγουρα- αλλά και για τον εαυτό σου. Η ανατροφή ενός παιδιού δεν συνοδεύεται με οδηγίες χρήσης και υπάρχουν πολλοί λόγοι που τα πράγματα στις ζωές των ανθρώπων δεν έρχονται όπως θα ήθελαν. Μπορεί κάποιος να είναι στοργικός και υποστηρικτικός γονιός και το παιδί να έχει πρόβλημα με ναρκωτικά. Μπορεί οι γονείς να είχαν υγιή σχέση μεταξύ τους και το παιδί αργότερα να επιλέξει έναν ακατάλληλο σύντροφο. Επίσης, μπορεί κάποιος γονιός να κάνει πολλά λάθη -όπως οι περισσότεροι- και το παιδί να έχει εξαιρετική εξέλιξη.
Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του πώς μεγαλώνει ένα παιδί και του πώς αισθάνεται ως ενήλικας. Αυτά τα δυο σχετίζονται και μάλιστα πολύ. Όπως επίσης υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο -ιδιοσυγκρασία του παιδιού, ακόμα και το πόσο ταιριάζει ένας γονιός με το παιδί του- γι’αυτό και πολλές φορές βλέπουμε αδέρφια που μεγαλώνουν στο ίδιο σπίτι με τον ίδιο τρόπο να είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους.
Φαντάζομαι πως αγαπάς την κόρη σου και πως είχες και έχεις τις καλύτερες προθέσεις. Φαντάζομαι επίσης ότι σε δυσκολεύει να καταλάβεις τη δική της πλευρά και να ακούσεις τα παράπονά της γιατί, εσύ εξάλλου, προσπάθησες όσο το δυνατό περισσότερο. Φαντάζομαι ότι θα σκέφτεσαι, “ναι δεν ήμουν τέλεια, αλλά ποιος είναι;”. Το να κατηγορεί ένας άνθρωπος τη μητέρα του ότι φταίει για όσα συμβαίνουν στην ενήλικη ζωή του, μπορεί να κάνει έναν γονιό να νιώσει απογοήτευση, θυμό, στεναχώρια και να μπει σε άμυνα. Κάτω από την απογοήτευση και τον θυμό μπορεί να υπάρχει ντροπή, ενοχή: “είναι πλέον αρκετά μεγάλη για να αναλάβει την ευθύνη της ζωής της, δεν είναι πλέον δική μου η ευθύνη αλλά, μήπως όντως έτσι έγιναν τα πράγματα; μήπως έχει δίκιο τελικά;”
Ένας τρόπος για να διαχειριστείς αυτά τα συναισθήματα είναι να τα απορρίψεις εντελώς, να μην αναγνωρίσεις καθόλου τα παράπονά της, κάτι που πιθανότατα θα την εξαγριώσει και σίγουρα δεν θα καλυτερεύσει τη μεταξύ σας σχέση. Ένας άλλος τρόπος θα ήταν να δοκίμαζες να αφήσεις λίγο στην άκρη τις ενοχές και την αυτοκατηγορία και να είσαι λίγο πιο συμπονετική με τον εαυτό σου, όχι για να σε δικαιολογήσεις, αλλά για να σε δεις πιο προσεκτικά, με έναν τρόπο ευγενικό, έτσι ώστε να μπορείς να σκεφτείς με ανοιχτό μυαλό γιατί η κόρη σου είναι τόσο θυμωμένη μαζί σου, παρόλο που έκανες το καλύτερο που μπορούσες. Όταν αποδεχθείς και συμπονέσεις εσύ η ίδια τον εαυτό σου -γνωρίζοντας ότι παρά τις παραλείψεις, έκανες το καλύτερο που μπορούσες- τόσο περισσότερο θα συμπονέσεις και θα καταλάβεις και την κόρη σου -γνωρίζοντας ότι παρόλα αυτά, για εκείνη δεν ήταν αρκετά-. Συχνά, υπάρχει ένα κενό ανάμεσα στις προθέσεις του γονιού και στο βίωμα του παιδιού και αυτό που μπορεί να φαίνεται ασήμαντο σε σένα να ήταν αρκετά οδυνηρό για εκείνη.
Με τον τρόπο αυτό ίσως να υπάρξει ανακωχή αφού και οι δυο είστε σε σύγκρουση για να κερδίσετε τη μάχη ποια είναι υπεύθυνη για την τρέχουσα κατάσταση της κόρης σου. Εκείνη, μπήκε στη μάχη με το σύνθημα “δεν θα είμαι ευτυχισμένη, μαμά, μέχρι να αναγνωρίσεις το ρόλο που έπαιξες” εννοώντας “θα αλλάξω τον τρόπο μου εάν αλλάξεις και εσύ τον δικό σου”. Εσύ, μπήκες στη μάχη λέγοντας “Δεν θα αναγνωρίσω τον ρόλο μου στο τραύμα σου μέχρι να μεγαλώσεις και να πάρεις εσύ την ευθύνη της ζωής σου”, εννοώντας “δεν θα αλλάξω τον τρόπο μου εάν δεν αλλάξεις τον δικό σου”. Έτσι λοιπόν, εκείνη δεν θα αλλάξει μέχρι να της δώσεις αυτό που θέλει -να την ακούσεις και να την δικαιώσεις- και εσύ δεν θα αλλάξεις μέχρι να σου δώσει αυτό που θές -να ξεχάσει όσα έγιναν-.
Θα έλεγα να κάνεις το πρώτο βήμα. Ή μάλλον για να είμαι ακριβής, το δεύτερο γιατί το πρώτο το έχει κάνει εκείνη με το να μπει σε ψυχοθεραπεία. Αυτό δεν θα σημαίνει πως είσαι “λάθος” και εκείνη “σωστή”. Σημαίνει πως αυτή η μάχη δεν εξυπηρετεί καμία από τις δυο και πως είναι καιρός να τελειώσει. Σ’αυτό το βήμα δεν χρειάζεται να δικαιολογήσεις τις επιλογές σου ή να υπερασπίσεις τον εαυτό σου. Μπορείς να αρκεστείς για παράδειγμα σε κάτι όπως “λυπάμαι που οι επιλογές μου είχαν τόσο σοβαρό και μεγάλο αντίκτυπο σε σένα. Το τελευταίο πράγμα που ήθελα να κάνω ήταν να σε πληγώσω και να νιώθεις έτσι όπως νιώθεις τώρα.” Προσπάθησε εάν μπορείς να ακούσεις τι έχει να πει χωρίς να διακόψεις και χωρίς να εξηγήσεις ακόμα και αν διαφωνείς ή αν θυμάσαι διαφορετικά τα πράγματα. Μπορεί να είναι οδυνηρό για μια μητέρα να ακούει πόσο έχει απογοητεύσει το παιδί της, αλλά είναι ακόμα πιο οδυνηρό για το παιδί όταν αρνούνται την εμπειρία του. Η κόρη σου κάποια στιγμή θα βρει διαφορετικό στόχο για τα τρέχοντα προβλήματά της.
Θέλω να σου πω κάτι τελευταίο από τα “παρασκήνια”. Όχι τόσο ως ψυχοθεραπεύτρια αλλά ως θεραπευόμενη που στο παρελθόν κάθησα πολλά χρόνια στον καναπέ. Στη θεραπεία μας προσπαθούμε πολύ να κλείσουμε τους ανοιχτούς μας λογαριασμούς και με τους γονείς μας και είναι μια δύσκολη και κάτι φορές επίπονη διαδικασία. Στην αρχή πειραματιζόμαστε σε ασφαλές μέρος, στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή μας μέχρι να αποφασίσουμε να μιλήσουμε για όλα όσα μας είχαν στο παρελθόν πληγώσει. Όμως, επειδή είναι ένας καινούργιος τρόπος επικοινωνίας, πολλές φορές αυτή η προσέγγιση γίνεται με τρόπο επιθετικό, ακατέργαστο και άγαρμπο. Κάνε λίγη υπομονή.
Σε μια εποχή όπου το “κάντο μόνος σου” προωθείται όλο και περισσότερο -εάν πάτε σ’ένα βιβλιοπωλείο στο τμήμα με τα βιβλία αυτοβοήθειας θα βρείτε τα πάντα- ίσως φαίνεται περίεργο να προτείνονται αποτελεσματικοί τρόποι να ζητάμε και να παίρνουμε βοήθεια.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ζητήσουμε βοήθεια; Γιατί φοβόμαστε. Φοβόμαστε μήπως υπερβούμε τα όρια μιας φιλίας, μήπως φανούμε ανόητοι, ανίκανοι, μήπως αποκαλύψουμε τις αδυναμίες μας και κινδυνέψει η εικόνα μας. Υπάρχει ο φόβος για το τι θα ζητήσει ο άλλος για αντάλλαγμα και αν θα μετατοπιστεί η ισορροπία εξουσίας της σχέσης. Κυρίως όμως δεν ζητάμε γιατί φοβόμαστε πως θα ακούσουμε όχι. Λέμε όχι στον εαυτό μας πριν το κάνει κάποιος άλλος. Στερούμε όχι μόνο από εμάς αλλά και την ευκαιρία σ’εκείνους που θα ήθελαν να βοηθήσουν.
Έτσι, έχοντας όλες αυτές τις πεποιθήσεις για το τι θα σημαίνει εάν ζητήσω βοήθεια, οι περισσότεροι όχι μόνο δεν ξέρουν τον τρόπο να ζητήσουν αλλά όταν αποφασίσουν να το κάνουν, χρησιμοποιούν ενοχές, εξαναγκασμό ακόμα και εκβιασμό. Ζητούν τον οίκτο όταν απλά θέλουν βοήθεια.
Είναι σημαντικό να ξέρετε από ποιον ζητάτε και να είστε σαφείς και συγκεκριμένοι. Ζητήστε από κάποιον που μπορεί να βοηθήσει και μπορεί να σας δώσει αυτό που έχετε ανάγκη. Αυτό ισχύει σε όλους τους τομείς. Δεν γίνεται να περιμένω βοήθεια από κάποιον που ο ίδιος δεν είναι σε θέση να βοηθήσει τον εαυτό του και μάλιστα να θυμώνω ή να απογοητεύομαι εάν δεν το κάνει. Εάν δυσκολεύεστε να ζητάτε ξεκινήστε να το κάνετε με ανθρώπους που δεν υπάρχει περίπτωση να πουν όχι. Ζητήστε κάτι πολύ απλό και πειραματιστείτε με τον τρόπο που ζητάτε. Ήταν πολύ δύσκολο; τι ήταν αυτό που σας δυσκόλεψε περισσότερο; πώς νιώσατε όταν σας είπαν “ναι”; Κάντε μια λίστα με όλα τα πράγματα -απ’το πιο σημαντικό μέχρι το πιο ασήμαντο- που για να τα κάνετε χρειάζεστε βοήθεια. Δίπλα στο καθένα γράψτε με ποιο τρόπο σταματάτε τον εαυτό σας απ’το να μη ζητήσει βοήθεια, τι χάνετε εάν δεν ζητήσετε και τι θα κερδίσετε εάν το κάνετε.
Να είστε συγκεκριμένοι. Είναι φοβερά βοηθητικό και πολλές φορές ανακουφιστικό για τον άλλον. Όσο πιο συγκεκριμένοι, τόσο καλύτερα. Μη θεωρείτε δεδομένο πως θα ακούσετε όχι αλλά να θυμάστε πως κάποιοι θα πουν ναι και κάποιοι όχι. Πάρτε το ρίσκο και ζητήστε αυτό που έχετε ανάγκη και θέλετε. Εάν πουν όχι, δεν θα είστε σε χειρότερη θέση από πριν και εάν πουν ναι, θα είστε σε καλύτερη. Καλό θα ήταν να αποδέχεστε το “όχι” ως απάντηση σ’αυτό που ζητάτε και όχι ως απόρριψη γι’αυτό που είστε. Εξάλλου, πιστεύω πως η απόρριψη είναι ένας μύθος απ’την άποψη πως είναι μια έννοια που ο καθένας τη νοηματοδοτεί ανάλογα με την ιστορία του και επιλέγει εάν θα έχει θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Γενικά, προσέξτε λίγο τα προσωπικά σας αφηγήματα -ειδικά εάν έχετε επιλέξει να τα κάνετε σημαία και να πορεύεστε σε όλη σας τη ζωή μ’αυτά- φροντίστε τουλάχιστον να είναι υποστηρικτικά.
Το να ζητάτε, δεν σας υποτιμά με κανέναν τρόπο. Σας επιτρέπει να προχωρήσετε, να κάνετε πράγματα με μεγαλύτερη ευκολία και να προετοιμαστείτε καλύτερα για τις επόμενες προκλήσεις.
Analyse this #not 