Τον Rafael Cortina τον γνώρισα πριν ένα χρόνο όταν ξεκίνησα την εκπαίδευση μαζί του για το τραύμα και τις εξαρτήσεις και παράλληλα κάνουμε μαζί και ομαδική εποπτεία. Είναι ψυχοθεραπευτής Gestalt με ειδίκευση στο τραύμα και τις εξαρτήσεις και η έδρα του είναι στο San Diego. Ο τρόπος που εξηγεί το τραύμα και τη σύνδεσή του με την εξάρτηση είναι απλός, κατανοητός, ανθρώπινος και κυρίως βγάζει νόημα. Του έκανα κάποιες ερωτήσεις για το θέμα και ανταποκρίθηκε με μεγάλη προθυμία.

Τι εννοούμε όταν λέμε παιδικό τραύμα; υπάρχουν καλοί εθισμοί όπως π.χ. η δουλειά; πόσο χρόνο θα χρειαστεί κάποιος για να ξεπεράσει έναν εθισμό; πόσο πραγματικός είναι ο όρος εθιστική προσωπικότητα; είναι ο εθισμός επιλογή; 

Στο τέλος θα δείτε το λινκ από το site του Rafael στο οποίο μπορείτε να δείτε και ένα πεντάλεπτο βίντεο και όποια άλλη πληροφορία θέλετε να μάθετε για εκείνον και την ομάδα του. 

1. Τι είναι το παιδικό τραύμα;

Πριν απαντήσω ας δούμε λίγο τι είναι τραύμα.  Μια από τις πιο συχνές παρεξηγήσεις είναι πως το τραύμα είναι ένα γεγονός που δημιούργησε μια αναστάτωση στον ψυχισμό μας. Ωστόσο, το τραύμα δεν έχει να κάνει με αυτό που μας συνέβη, έχει να κάνει με αυτό που συμβαίνει μέσα μας. Ο καλύτερος τρόπος για να το εξηγήσω είναι με ένα παράδειγμα που χρησιμοποιώ συνήθως με τους θεραπευόμενούς μου: Ας φέρουμε στο μυαλό μας ένα κουτί αναψυκτικού. Το κουτάκι είναι ένας άνθρωπος. Όταν το κουτάκι είναι άθικτο λειτουργεί ως κονσέρβα που κρατάει υγρά, έχει συγκεκριμένο σχήμα, βοηθά στη διατήρηση της θερμοκρασίας κτλ. Εάν τώρα πάρω μια μεγάλη βαριά πέτρα και χτυπήσω το κουτάκι, αυτό δεν θα μείνει ίδιο. Θα αλλάξει η εμφάνισή του, η λειτουργικότητά του, θα είναι πια διαφορετικό. 

Αυτή είναι η επίδραση του τραύματος. Αναδιαμορφώνει το ποιος είμαι, πώς βλέπω τον κόσμο και πώς σχετίζομαι μαζί του.   Αυτή η επίδραση-επίπτωση είναι ένα παράδειγμα καταχρηστικών συμπεριφορών, όταν χτυπηθούμε από μια μεγάλη βαριά πέτρα είναι αρκετά εύκολο να δούμε ποιά είναι η σχέση μεταξύ της πέτρας και του βαθουλώματος που έχει πλέον το κουτάκι. Ωστόσο, για το πώς αλλάζει σχήμα το τραύμα δεν φταίει αποκλειστικά το χτύπημα της μεγάλης βαριάς πέτρας. Αν πάρουμε μικρά βότσαλα και απλά σημαδεύουμε και χτυπάμε συνεχώς, το κουτάκι πάλι θα αλλάξει μορφή. Αλλά είναι αδύνατο να βρει κανείς το συγκεκριμένο βότσαλο που προκάλεσε όλη τη ζημιά/τραύμα. Η ζημιά, το τραύμα γίνεται από σταθερά μοτίβα, καταστάσεις, συμπεριφορές, στιγμές, περιβάλλοντα, τα οποία αναδιαμορφώνουν αυτό που είμαι και πώς βλέπω τον κόσμο. Τα μικρά βότσαλα δεν είναι τόσο καθαρά όσο η μεγάλη, βαριά πέτρα.

Ποια είναι αυτά τα μοτίβα; Είναι μια επαναλαμβανόμενη εμπειρία αποσύνδεσης και μοναξιάς επειδή οι γονείς δεν ήταν/είναι παρόντες. Η κατάθλιψη ενός γονέα που από το παιδί βιώνεται ως “δεν με βλέπει”, ως δεν μπορω να βασιστώ, συνεχή μοτίβα πιθανής επιθετικότητας και σκαμπανεβάσματα στα συναισθήματα και στη διάθεση, ανήσυχα και φοβισμένα σπίτια.

Ωστόσο, ως ενήλικες τείνουμε να είμαστε άδικοι για τον νεότερο, παιδικό εαυτό μας. Αξιολογούμε το τραύμα από την οπτική γωνία των ενηλίκων. Έχουμε την τάση να απορρίπτουμε την πραγματικότητα της εμπειρίας του παιδιού. Αλλά η πραγματικότητα είναι πως όταν μεγαλώνουμε σε ένα περιβάλλον όπου συνεχώς όλα αυτά τα βότσαλα βρίσκουν τον στόχο τους, τελικά αφήνουν σημάδι και έχουν αντίκτυπο στο πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, πώς βλέπουμε τους άλλους και πώς βλέπουμε τον κόσμο.

2. Όλοι όσοι βιώσει κάποιο τραύμα θα έχουν έναν εθισμό ή μια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά;

Καλή ερώτηση και θα είναι εντελώς άδικη και εξωπραγματική απάντηση. Ναι. Ωστόσο, αν κατανοήσουμε το τραύμα ως αντίκτυπο στην ικανότητά μας να υπάρχουμε στον κόσμο με τρόπο αυθεντικό, θα είμαστε σε θέση να φροντίσουμε τις ανάγκες μας χωρίς να τις απορρίπτουμε. Μπορούμε να αρχίσουμε να εξερευνούμε τον εθισμό και να τον δούμε ως αναπτυξιακή προσαρμογή ή δημιουργική προσαρμογή.

Αν κοιτάξουμε τις ιστορίες των θεραπευόμενών μας και προσκαλέσουμε την περιέργεια για να κατανοήσουμε τη σχέση τους με την εθιστική συμπεριφορά, συχνά βλέπουμε ότι ξεκίνησε στην πρώιμη εφηβεία. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Κατά τη διάρκεια αυτής της σημαντικής μεταβατικής περιόδου, η αίσθηση του ανήκειν σε μια κοινωνική ομάδα γίνεται προτεραιότητα, και η αντίληψη που έχουμε εμείς για τον εαυτό μας έχει την τάση να αντιστέκεται ιδιαίτερα στην ετερότητα/διαφορετικότητα στο πώς θα πλάσουμε τη δική μας ιστορία και στην αυτο-αντίληψή μας. Το πώς επιδρά η αναδιαμόρφωση μιας αφηρημένης ερμηνείας του τραύματος, εκδηλώνεται στις κοινωνικής συναναστροφές. 

Ο εθισμός είναι μια λειτουργική δημιουργική προσαρμογή στην πρώιμη ζωή. Επομένως, ο εθισμός μπορεί να είναι ένας κοινός τρόπος προσαρμογής από τις επιπτώσεις του τραύματος. Ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον εθισμό όχι μόνο ως κατάχρηση ουσιών. Όταν σκεφτόμαστε τον εθισμό, πρέπει να συμπεριλάβουμε συμπεριφορές, σχέσεις, ουσίες, συναισθηματικές καταστάσεις, σεξ κ.λπ. που εξυπηρετούν τον σκοπό της διακοπής της επαφής.

Αυτό είναι σημαντικό γιατί μπορεί να έχουμε πολύ περιορισμένη αντίληψη για τον εθισμό εστιάζοντας μόνο στις συμπεριφορές και τις συνέπειες της απώλειας ελέγχου, της αταξίας, της ταλαιπωρίας, των αρνητικών συνεπειών, των διαλυμένων, των αθετούμενων υποσχέσεων, της αδυναμίας σύνδεσης με τους άλλους. Αυτές είναι μερικές από τις μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες του εθισμού.

Τώρα λοιπόν που έχουμε μια βασική και κοινή κατανόηση του τραύματος, μπορώ επιτέλους να απαντήσω στην ερώτησή σου: Το παιδικό τραύμα είναι η αλλαγή που βιώνουμε στην ανάπτυξή μας που έχει αντίκτυπο στο πώς βλέπω τον εαυτό μου, τον κόσμο και τη σχέση μου μεταξύ των δύο.

3. Υπάρχουν καλοί εθισμοί; Για παράδειγμα η δουλειά

Το δύσκολο εδώ είναι ότι όλοι οι εθισμοί είναι καλοί στην αρχή, καθώς κάνουν τη δουλειά τους για λίγο και παίρνουμε ευχαρίστηση από αυτούς. Το πρόβλημα είναι ότι μακροπρόθεσμα η ευχαρίστηση του εθισμού ακολουθείται από αρνητικές συνέπειες, αυτές οι αρνητικές συνέπειες συσσωρεύονται και γίνονται εξαιρετικά ανατρεπτικές στη ζωή ενός ανθρώπου.

Ας ορίσουμε γρήγορα τον εθισμό πριν ολοκληρώσω την απάντηση σε αυτήν την ερώτηση. Εθισμός είναι οποιαδήποτε συμπεριφορά, εμπειρία, ουσία κ.λπ. που φέρνει ευχαρίστηση ή/και ανακούφιση στις βραχυπρόθεσμες, μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες και παρόλα αυτά δεν μπορώ ή δεν επιθυμώ να σταματήσω. Επομένως, εάν κάτι έχει γίνει και εθιστική συμπεριφορά βάσει αυτών των τριών χαρακτηριστικών, θα είναι δύσκολο να πούμε ότι υπάρχει κάποιος εθισμός που είναι «καλός», η πρόκληση είναι ότι στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες αποθεώνουμε ορισμένες εθιστικές συμπεριφορές όπως η άσκηση ή η επαγγελματική επιτυχία και καταδικάζουμε άλλες, όπως τη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών.

Άλλοι μπορούν να αποθεωθούν ή να καταδικαστούν ανάλογα με το φύλο, για παράδειγμα, η καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά ενός άντρα μπορεί να είναι θαυμαστή, ενώ στις γυναίκες μπορεί να είναι ντροπιαστική και καταδικασμένη.

4. Είναι ο εθισμός επιλογή; 

Αυτή είναι μια πολύπλοκη ερώτηση, είναι επιλογή αλλά τις περισσότερες φορές δεν είναι συνειδητή επιλογή. Ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβετε πώς οι άνθρωποι εθίζονται είναι με το παράδειγμα του βατράχου που βράζει. Για να βράσετε λοιπόν έναν βάτραχο δεν μπορείτε να έχετε το νερό να βράζει και να ρίξετε έναν βάτραχο μέσα γιατί θα πηδήξει έξω, οπότε ο τρόπος που γίνεται αυτό είναι ότι βάζουν τους βατράχους μέσα όσο το νερό είναι κρύο και αυξάνουν σιγά σιγά τη θερμοκρασία. Όταν πια βράζει το νερό είναι πολύ αργά για να βγει ο βάτραχος. Το ίδιο συμβαίνει και στον εθισμό. Είναι μια αργή διαδικασία και η οποία αρχικά όπως όλες οι εθιστικές συμπεριφορές είναι θετικές και ευχάριστες και μέχρι να παρατηρήσουμε ότι το νερό βράζει είναι αδύνατο να βγούμε. 

5. Υφίσταται η έννοια εθιστική προσωπικότητα;

Πολλοί πιστεύουν ότι αυτό είναι αλήθεια, ωστόσο από την εμπειρία μου δεν συμφωνώ. Πιστεύω ότι υπάρχουν ορισμένοι περιβαλλοντικοί και γενετικοί συνδυασμοί που δημιουργούν υψηλότερο κίνδυνο εθισμού. Επομένως, όσο πιο σημαντικό είναι το οικογενειακό ιστορικό τραύματος και εθισμού, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να είναι κάποιος επιρρεπής σε εθιστικές συμπεριφορές. Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι ένα ζήτημα προσωπικότητας.

6. Τι σημαίνει να έχει κάποιος εθισμό στις σχέσεις;

Ότι το αντικείμενο αποσύνδεσης από τον εαυτό του είναι ένα άλλο άτομο. Αυτή είναι η απλή απάντηση, αλλά υπάρχει και κάτι περισσότερο σε αυτήν.  Μια εθιστική σχέση περιλαμβάνει συνήθως κάποιες κοινές εμπειρίες, για παράδειγμα πεποιθήσεις τύπου «δεν μπορώ να ζήσω μαζί σου, αλλά δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα». Από την εμπειρία μου, αυτές οι σχέσεις αναδημιουργούν συνήθως ένα οικείο σχεσιακό θέμα που έρχεται από τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Για παράδειγμα, αν το παιδικό μου βίωμα μου ήταν να μη με βλέπουν ή να με εγκαταλείψουν, θα βρω έναν σύντροφο που θα αποσύρεται ή θα φεύγει σε περιόδους κρίσης ή δυσφορίας και έτσι θα ξαναζήσω το συναίσθημα εγκατάλειψης, πιστεύοντας πως αυτή είναι η μοίρα μου.

7. Πόσο αλήθεια είναι το ρητό «μια φορά εθισμένος, πάντα εθισμένος»;

Εξαρτάται από το πώς το βλέπει κανείς. Για τους περισσότερους ανθρώπους με προβλήματα εξάρτησης, δεν υπάρχει επιστροφή στη χρήση με κοινωνικό ή διαχειριζόμενο τρόπο, λόγω του τρόπου με τον οποίο οι ουσίες επηρεάζουν τον εγκέφαλο.

Έτσι, εάν το δούμε ως την ικανότητα να επιστρέφει κάποιος στις ίδιες συμπεριφορές που έκανε πριν με τις αρνητικές συνέπειες, η απάντηση θα είναι ναι, θα είναι πάντα εθισμένος ή εξαρτημένος που αναρρώνει. Εάν το δούμε μέσα από τη σκοπιά του θεραπευτικού τραύματος, τότε η ανάγκη μας να κάνουμε αναισθησία με ψυχαναγκαστικό τρόπο θα είναι μικρότερη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να επιστρέψουμε στην εθιστική συμπεριφορά μας χωρίς κίνδυνο.

8. Ξέρω ότι δεν λειτουργεί έτσι και πως η αλλαγή δεν είναι πάντα γραμμική, αλλά πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν να μάθουν πόσο χρόνο και προσπάθεια θα χρειαστεί για να ξεπεράσουν εθιστικές ή ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.

Έχεις δίκιο η αλλαγή δεν είναι γραμμική και η θεραπεία μοιάζει περισσότερο με τρενάκι του λούνα παρκ. Αυτή είναι μια συνηθισμένη ερώτηση και είναι δύσκολο να απαντηθεί, γιατί μπορεί να διαρκέσει από 6 μήνες έως αρκετά χρόνια. Εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, ένας είναι η σοβαρότητα και ο χρόνος του τραύματος και οι εθιστικές συμπεριφορές. Το άλλο έχει να κάνει με το ποιος είναι ο θεραπευτικός στόχος. Εάν θέλουμε να σταματήσουμε μια «κακή» συμπεριφορά ή η επούλωση. Η θεραπεία υπερβαίνει το να σταματήσει κάποιος τις «κακές» συμπεριφορές. Θεραπεία είναι να ανακαλύψω ότι έχω την ικανότητα να αφήνω χώρο στον πόνο και ότι αυτός ο πόνος θα τελειώσει τελικά. Κάτι που  καθιστά πολύ δύσκολο να τεθεί ένα χρονοδιάγραμμα για τη θεραπεία.

https://www.in-sighttherapygroup.com/lectures-workshops