Πράγματα που μπορεί να συμβούν όταν αποφεύγουμε να βάζουμε όρια: Υπερκόπωση

Υπερκόπωση παθαίνουμε όταν εξαντλουμαστε συναισθηματικά, διανοητικά και σωματικά. Αρκετές φορές μπορεί να καταλήξει σε χρόνια απογοήτευση με τον εαυτό μας και τους άλλους, σε συχνές εναλλαγές διάθεσης, στη λήψη λανθασμένων αποφάσεων, σε τάσεις φυγής. Η υπερκόπωση οφείλεται και στη δυσκολία οριοθέτησης, όπως π.χ.

– Δεν γνωρίζουμε πότε να λέμε όχι. (εάν εμπίπτετε σ’αυτή την κατηγορία, ο πιο εύκολος τρόπος για να καταλάβετε πως έχει έρθει η στιγμή να πείτε “όχι” είναι να αρχίσετε να σας παρατηρείτε. εάν θυμώνετε ή πιέζεστε κάθε φορά που σας ζητάνε κάτι, να σας ακούσετε)
– Δεν ξέρουμε τον τρόπο να πούμε όχι (μπορείτε να δείτε προηγούμενες αναρτήσεις που γράφουμε ενδεικτικούς τρόπους να λέμε όχι. Επίσης, να θυμάστε πως είναι κάτι που μαθαίνεται.)
– Όταν βάζουμε τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές μας. (Δεν υπάρχει περίπτωση να μην βρίσκουμε έστω και πέντε λεπτά μέσα στην ημέρα να κάνουμε κάτι πουι θα μας βοηθήσει να αποφορτιστούμε)
– Όταν θέλουμε πάντα να ευχαριστούμε τους άλλους (κάντε στον εαυτό σας την ερώτηση “γιατί μου είναι τόσο σημαντικό να ευχαριστώ συνέχεια τους άλλους;”)
– Όταν πιστεύουμε πως μπορούμε να κάνουμε τα πάντα (εδώ παίζουν τεράστιο ρόλο τα κοινωνικά δίκτυα. ποτέ μη μπαίνετε σε σύγκριση με άλλους ανθρώπους. δεν έχει κανένα νόημα. ακόμα και αν δεχτούμε πως υπάρχουν άνθρωποι ‘υπερήρωες’ εμείς βλέπουμε το αποτέλεσμα, όχι τη διαδικασία-τι συνεπάγεται όλη αυτή η εικόνα)
– Όταν έχουμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες (δεν μπορούμε να κάνουμε τα πάντα μόνοι μας. ζητάτε βοήθεια, αναθέστε και σε άλλους πράγματα)
– Όταν δεν αναγνωρίζονται -πρώτα από εμάς- όλα αυτά που κάνουμε (ξεκινήστε από τα βασικά. πείτε και ένα μπράβο στον εαυτό σας)

Άλλες συμπεριφορές ή καταστάσεις που οδηγούν στην εξάντληση και έχουν να κάνουν με τη δυσκολία οριοθέτησης μπορεί να είναι όταν επιτρέπουμε στους άλλους να παραπονιούνται συνέχεια για τα ίδια πράγματα. Όταν κάνουμε πράγματα που δεν μας δίνουν χαρά. Όταν προσπαθούμε να ελέγξουμε καταστάσεις που δεν μπορούμε. Όταν δίνουμε χρόνο και συμβουλές σε ανθρώπους που μας θεωρούν δεδομένους.

Τις περισσότερες φορές που θα αρχίσουμε να οριοθετούμαστε οι άλλοι με κάποιον από τους παρακάτω πιο συνηθισμένους τρόπους θα απαντούν.

– Με το να αντιδρούν. Η αντίδραση μπορεί να σημαίνει κάτι του τύπου “Δεν νομίζω πως μπορώ να το κάνω αυτό” ή “Δεν το βρίσκω δίκαιο”. Ένας σχετικά εύκολος τρόπος να απαντάμε σε μια τέτοια αντίδραση θα μπορούσε να είναι “Το ακούω ότι σε δυσκολεύει/δεν σου αρέσει ο καινούργιος μου τρόπος, αλλά και για μένα είναι σημαντικό να αισθάνομαι ασφαλής στις σχέσεις μου. Τα όρια είναι ένας από τους τρόπους που θα με βοηθήσουν να το κάνω”.

– Με το να δοκιμάζουν κατά πόσο το εννοούμε αυτό που λέμε. Αυτή τη συμπεριφορά -το να δοκιμάζουν τα όριά μας- συνήθως την έχουν τα παιδιά αλλά και αρκετοί ενήλικοι. Το ακούνε αυτό που έχουμε πει, αλλά θέλουν να επιβεβαιώσουν κατά πόσο είμαστε σταθεροί σ’αυτό. Όταν έχουμε ήδη πει όχι σε κάτι που μας έχουν ζητήσει, προσπαθούν να το διαπραγματευτούν. π.χ. “Θα επανέλθω την επόμενη εβδομάδα μήπως τότε μπορέσεις να με βοηθήσεις.” Σε μια τέτοια περίπτωση το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να είμαστε σταθεροί.

– Με αδιαφορία. Με το να συνεχίζουν να έχουν την ίδια συμπεριφορά με πριν. Είναι σαν να μην έχουν ακούσει τίποτα από αυτά που έχουμε πει. Πάλι, αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να επαναλάβουμε το όριο και να είμαστε σταθεροί και συνεπείς σ’αυτά που έχουμε επικοινωνήσει.

– Με αμφισβήτηση. Σε αυτή την περίπτωση ο άλλος θα αρχίσει τις ερωτήσεις. “γιατί αποφάσισες να το κάνεις τώρα αυτό; παλιά δεν ήσουν έτσι”. Σε τέτοιες περιπτώσεις συνήθως μπαίνουμε στη διαδικασία να εξηγούμε και να προσπαθούμε να δώσουμε απαντήσεις σε ερωτήσεις που ούτε νόημα έχουν και κυρίως δεν είμαστε υποχρεωμένοι. Η απάντηση είναι “γιατί άλλαξα γνώμη”. Δεν έχουμε κανένα λόγο να μπαίνουμε σε διαπραγμάτευση για κάτι τέτοιο.

– Με εξαφάνιση. Αντί να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους λεκτικά το δείχνουν με αυτή τη συμπεριφορά. Δεν απαντάνε στα μηνύματα ή στις κλήσεις μας, ακυρώνουν σχέδια, διατηρούν την επαφή με τους κοινούς φίλους χωρίς να μας συμπεριλαμβάνουν. Η απάντηση σε μια τέτοια συμπεριφορά είναι να στείλουμε ένα μήνυμα με το να περιγράφουμε ακριβώς αυτό που παρατηρούμε. Τις περισσότερες φορές θα απαντήσουν γιατί οι άνθρωποι δεν θέλουμε να δείχνουμε ενοχλημένοι όταν είμαστε. Στο μήνυμα που θα στείλουμε θα πούμε -μιλώντας πάντα στο πρώτο πρόσωπο- πώς αισθανόμαστε με αυτή τη συμπεριφορά. Εκεί πρέπει να επιμείνουμε. Στο πώς εμείς αισθανόμαστε με αυτή τη συμπεριφορά. Εάν δεν πάρουμε καμία απάντηση, τότε καλό θα είναι να θυμόμαστε πως η συμπεριφορά τους δεν έχει να κάνει με εμάς αλλά με εκείνους και το πώς ερμήνευσαν το γεγονός.

– Με αποδοχή. Εκεί φαίνεται και μια υγιής, λειτουργική, σημαντική και για τους δυο σχέση. Η πιο συνηθισμένη απάντηση σε αυτή την περίπτωση είναι “Σ ευχαριστώ που μου το λες. δεν ήξερα πως για σένα είναι έτσι.”

Η αλήθεια είναι πως το να οριοθετούμαστε δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται καθώς ο φόβος για το πώς μπορεί να αντιδράσει ο άλλος μπορεί να μας κάνει να το ξανασκεφτούμε. Συνήθως κάνουμε φανταστικούς διαλόγους οι οποίοι πάντα καταλήγουν με τη διάλυση της σχέσης και αυτό μας είναι αρκετά αποτρεπτικό. Βέβαια, το τίμημα γι’ αυτή τη βραχυπρόθεσμη δυσφορία που θα αισθανθούμε για χάρη μιας μακροπρόθεσμα υγιούς σχέσης, είναι πολύ μικρό. Κάθε φορά που θα αποφασίσουμε να οριοθετηθούμε τα βήματα για να το πετύχουμε είναι δυο. Η επικοινωνία και η δράση.

Η επικοινωνία των αναγκών μας είναι το πρώτο βήμα. Οι άλλοι δεν μπορούν να υποθέσουν με ακρίβεια τα όριά μας με βάση τη γλώσσα του σώματός μας ή τις ανείπωτες προσδοκίες μας. Όταν λέμε καθαρά τι περιμένουμε, δεν υπάρχει χώρος παρερμηνείας. π.χ. “Όταν έχουμε μια διαφωνία, θα ήθελα ο τόνος της φωνής σου να είναι πιο χαμηλός γιατί απομακρύνομαι/φοβάμαι/δεν θέλω (ή οτιδήποτε αισθάνεται ο καθένας) και αν αυτό σε δυσκολεύει θα ήθελα να σταματάμε και να συνεχίζουμε τη συζήτηση αργότερα. Όταν αισθάνομαι άβολα με τον τόνο της φωνής θα στο λέω”.

“Είναι πολύ σημαντικό για μένα να υπάρχει συνέπεια όταν έχουμε κανονίσει να κάνουμε κάτι μαζί. Εάν κάτι συμβεί και πρέπει να ακυρώσεις, σε παρακαλώ στείλε μου ένα μήνυμα λίγες ώρες πριν”.

Το επόμενο που θα χρειαστεί να κάνουμε είναι η δράση. Οι άνθρωποι καταλαβαίνουμε τη συμπεριφορά, όχι τα λόγια. Αυτό που επικοινωνούμε καλό θα είναι να συνάδει με τη συμπεριφορά μας. Παρόλο που μπορεί να έχουμε πει κάτι με σαφήνεια, εάν η άλλη πλευρά δεν το έχει ακούσει, θα βοηθήσει και η δράση. Στο παραπάνω παράδειγμα με την ακύρωση του ραντεβού, αν ξανασυμβεί, θα πρέπει να ενημερώσετε πως δεν μπορείτε να ανταποκριθείτε επειδή δεν ενημερωθήκατε νωρίτερα. πχ. “Θα ήθελα πολύ να βρεθούμε, αλλά τελευταία στιγμή δεν μπορώ να προσαρμόσω το πρόγραμμά μου. Ας κανονίσουμε μια ώρα για την επόμενη εβδομάδα.”

Το να είμαστε πρώτα εμείς συνεπείς με τα όριά μας μέσω της δράσης-συμπεριφοράς, είναι ο μόνος τρόπος για να καταλάβει ο απέναντι ότι είμαστε σοβαροί, κάτι που θα βοηθήσει και εκείνους να σεβαστούν τα όριά μας.

Πολλοί πιστεύουμε πως από τη στιγμή που επικοινωνήσαμε το όριο, οι άλλοι θα το σεβαστούν. Οπότε δεν είμαστε σταθεροί και συνεπείς σ’αυτό που έχουμε πει.

Αυτή η ασυνέπεια στη συμπεριφορά μας είναι σαν να προσκαλούμε τους άλλους να συνεχίζουν να μην μας ακούνε και να μην μας βλέπουν. Το να σέβονται τα όριά μας είναι δική μας ευθύνη και όχι του άλλου.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε ότι χρειάζεται να μάθουμε ή να θυμηθούμε τον τρόπο που οριοθετούμαστε. Θα δώσω λίγο περισσότερο χώρο στις πιο σημαντικές για μένα ενδείξεις που με βοηθάνε να καταλάβω πως έχω παραβιάσει το όριό μου.

– Όταν αισθανόμαστε πελαγωμένοι και συναισθηματικά φορτισμένοι. Από τις πιο χαρακτηριστικές ενδείξεις όταν έχουμε να κάνουμε περισσότερα από τον χρόνο που απαιτείται για τα καθημερινά μας καθήκοντα. Πιέζουμε τον εαυτό μας και προσπαθούμε να βρούμε τρόπο να στριμώξουμε όλο και περισσότερα πράγματα σ’ένα ήδη γεμάτο πρόγραμμα. Το να είμαστε συνέχεια απασχολημένοι τα τελευταία χρόνια είναι κάτι σαν πανδημία. Προσπαθούμε να κάνουμε όλο και περισσότερα και μετά σκεφτόμαστε εάν όντως έχουμε τον χρόνο αλλά και αν θέλουμε.

– Όταν κάνουμε σχόλια για το πόσο είμαστε για όλους εκεί αλλά όταν εμείς χρειαζόμαστε κάτι δεν είναι κανένας δίπλα μας
– Όταν γινόμαστε πικρόχολοι με όσους ζητάνε τη βοήθειά μας
– Όταν αισθανόμαστε εξαντλημένοι
– Όταν δεν βρίσκουμε χρόνο για εμάς
– Όταν αποφεύγουμε να απαντάμε στο τηλέφωνο, όταν αποφεύγουμε τη συναναστροφή με ανθρώπους που πιστεύουμε πως θα μας ζητήσουν έστω και το παραμικρό. Το να εξαφανιζόμαστε, το να μην απαντάμε ή να καθυστερούμε είναι αποφυγή. Η αποφυγή είναι ένας παθητικο επιθετικός τρόπος έκφρασης πως έχουμε κουραστεί και δεν θέλουμε άλλο να είμαστε κάπου. Νομίζουμε και ελπίζουμε πως το θέμα θα τακτοποιηθεί από μόνο του αλλά ουσιαστικά η αποφυγή έχει από πίσω φόβο. Το να παρατείνουμε κάτι αποφευγοντας το, το ίδιο θέμα θα εμφανίζεται ξανά και ξανά ακολουθώντας μας από σχέση σε σχέση. H αποφυγή δεν αποτρέπει τη σύγκρουση. Απλά παρατείνει το αναπόφευκτο: την οριοθέτηση
– Όταν πολύ συχνά κάνουμε σκέψεις πως τα παρατάμε όλα και εξαφανιζόμαστε. Πάλι πρόκειται για ένδειξη ακραίας αποφυγής. Φαντασιονόμαστε πως περνάμε τις μέρες μας μακριά από όλους, αγνοώντας κλήσεις και μέιλ, πιστεύοντας πως όλα θα λυθούν.

Έχω ξεχάσει να αναφέρω κάτι πολύ σημαντικό για την οριοθέτηση. Το όριο δεν πάμε να το βάλουμε ποτέ στον άλλον. Το όριο το βάζουμε στον εαυτό μας. Με το να τοποθετούμαστε, με το να επικοινωνούμε το πώς νιώθουμε με κάποια συμπεριφορά, με το τι δεχόμαστε-επιτρέπουμε και τι όχι.