Μια επώδυνη κατάσταση που ταλαιπωρεί αρκετούς είναι η σχεδόν μόνιμα αγχώδης, επικριτική στάση απέναντι στον εαυτό. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για δριμύ αυτοκατηγορώ και γενικά σκέψεις κάτω από τον τίτλο “σίγουρα δεν είμαστε αρκετά καλοί. σε τίποτα και ποτέ.”  Η συνείδηση είναι εκείνη που παρακολουθεί πόσο καλά τα πάμε σε σχέση με το καθήκον, τις απαιτήσεις του κόσμου και τη διαχείριση των ορέξεων και επιθυμιών μας. Όσο χρήσιμη και αν είναι αυτή η λειτουργία, για αρκετούς από εμάς, έχει πάρει πάρα πολύ μεγάλο χώρο. Φωνάζει διαρκώς, μας υποτιμά και μας επιτίθεται για τις υποτιθέμενες αποτυχίες μας: μας λέει ότι τίποτα από όσα κάνουμε δεν είναι αρκετά καλό, ότι έχουμε δικαίωμα να κάνουμε διακοπές αφου πρώτα έχουμε δουλέψει για μήνες από το πρωί μέχρι το βράδυ, ότι δεν έχουμε δουλειά να χαλαρώνουμε ή να διασκεδάζουμε και γενικά θα μπορέσουμε να ευχαριστηθούμε όταν τελειώσει και το τελευταίο project που έχουμε να αναλάβει. Το άγχος και η αυτοπεριφρόνηση είναι η default λειτουργία μας.

Ήταν η απλή αλλά ευφυής διαπίστωση του Φρόιντ ότι η συνείδησή μας διαμορφώνεται από τα κατάλοιπα των φωνών των γονέων μας, ιδίως (συνήθως) των μπαμπάδων μας. Ο Φρόυντ ονόμασε τη συνείδηση “υπερεγώ” και υποστήριξε ότι συνεχίζει να μιλάει μέσα στο μυαλό μας όπως μας μιλούσαν κάποτε οι πατρικές μας φιγούρες.

Μια καλοπροαίρετη και λογική φωνή θα μας πει πως αν αποτύχουμε σήμερα, μπορούμε να προσπαθήσουμε ξανά την επόμενη φορά. Μας αξίζει ξεκούραση, οι απολαύσεις είναι μέρος της ζωής. Μπορούμε να μην κάνουμε τίποτα για λίγο καιρό και να είμαστε εξίσου σημαντικοί με τους άλλους. Είμαστε εντάξει όπως είμαστε.

Θα βοηθήσει να μάθουμε να κρατάμε κάποια απόσταση μεταξύ του εαυτού μας και της συνείδησής μας. Να βλέπουμε τη συνείδησή μας ως χαρακτήρα. Να πούμε στον εαυτό μας: Είναι πολύ άδικος μαζί μου. Μου μιλάει, μέσα μου, αλλά δεν είναι όλος εγώ: είναι κάποιος που έχω ενδοβάλει από την παιδική μου ηλικία και ίσως μάθω να τον αποβάλλω από το μυαλό μου με τον καιρό.

Μπορούμε τότε να αρχίσουμε να αμφισβητούμε τον κριτή. Είναι δίκαιο και πραγματικό να λέμε ότι η ζωή μας είναι εντελώς άχρηστη; Σίγουρα έχουμε κάνει λάθη, αλλά αξίζουμε πραγματικά και συμπόνια και συγχώρεση. Δεν υπάρχει τίποτα καλό πάνω μας; Θα σκεφτόμασταν ποτέ να φερθούμε σε έναν φίλο (ή ακόμα και σε έναν εχθρό) με τον τρόπο που φερόμαστε στον εαυτό μας; Αυτά τα συναισθήματα, αυτές οι σκέψεις έχουν παρελθόν και δεν χρειάζεται να είναι το μέλλον.

Για να επανεκπαιδευτούμε, χρειαζόμαστε άλλους ανθρώπους: ανθρώπους που μπορούν να μας αγαπήσουν και να γεμίσουν το μυαλό μας με άλλες πιο ευγενικές φωνές. Να δοκιμάσουμε να στηριχτούμε πάνω τους (δεν είναι και τόσο εύκολο για ανθρώπους που νιώθουν ανάξιοι) και να ζητήσουμε τη βοήθειά τους για να δαμάσουμε το δυσάρεστο ηχητικό κομμάτι μέσα μας. Ίσως χρειαστεί να  σταματήσουμε να προσπαθούμε να είμαστε γενναίοι απέναντι στις εσωτερικές μας επιθέσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε στους άλλους: “είστε εδώ για να με βοηθήσετε με τον εσωτερικό μου κριτή και να μου δώσετε νέες προοπτικές για την αυτοτιμωρία και την απελπισία μου”. Θα βοηθήσει να θυμώνουμε που πρέπει να ζούμε με έναν τέτοιο κριτή και να αναρωτιόμαστε γιατί η πρώτη μας παρόρμηση είναι να συγχωρούμε τον κριτή και τη γονική φιγούρα που τον ενέπνευσε και να κατηγορούμε τον εαυτό μας για τη βλακεία μας.

Ας λυπηθούμε για τον τρόπο που μας φερόμαστε και να ενοχλούμαστε με εκείνους που δεν ήξεραν πώς να μας δείξουν τρυφερότητα. Φυσικά, κατά καιρούς χρειάζεται να επιπλήττουμε τον εαυτό μας και να προσπαθούμε περισσότερο- αλλά το πραγματικό επίτευγμα είναι να ξέρουμε πώς να παραμένουμε ευγενικά και γενναιόδωρα στο πλευρό μας.