Το 2018 το gaslighting ήταν υποψήφια ως η πιο δημοφιλής λέξη της χρονιάς. Πρόκειται για  μια συμπεριφορά χειραγώγησης που έχει στόχο την υπονόμευση της πραγματικότητας ενός ανθρώπου με το να του αρνούνται όσα θυμάται από ένα περιστατικό ή συνομιλία, να μην πιστοποιούν την εγκυρότητα των συναισθημάτων του, να τον αγνοούν όταν εκφράζει παράπονα και να να τον αντιμετωπίζουν με ασέβεια. Ουσιαστικά του αρνούνται όλη του την πραγματικότητα, μέχρι να υποκύψει και να υιοθετήσει αυτή που του προβάλλουν.

Τη λέξη την ξέρουμε ήδη από την Οσκαρική ταινία του 1944 με τίτλο Gaslight (ουσιαστικά από το 1938 που γράφτηκε το θεατρικό έργο)  όπου παρακολουθούμε τις προσπάθειες ενός άνδρα να αποσπάσει από τη γυναίκα του την περιουσία της κάνοντάς την να αμφισβητήσει τη λογική της, αρνούμενος γεγονότα, πράξεις και λόγια που της είπε.

Σε μια χαρακτηριστική σκηνή ο πρωταγωνιστής έχει ρυθμίσει τον φωτισμό του σπιτιού έτσι ώστε να τρεμοπαίζει. Όταν η σύζυγός του ρωτά γιατί τα φώτα τρεμοπαίζουν, εκείνος επιμένει πως δεν συμβαίνει κάτι και πως όλα είναι στο μυαλό της.

Το gaslighting δεν παρατηρείται μόνο ανάμεσα σε δυο συντρόφους αλλά δυνητικά μπορεί να υπάρξει σε κάθε είδους σχέση. Επαγγελματική, φιλική, οικογενειακή, όταν για παράδειγμα  ένας γονιός αρνείται το βίωμα του παιδιού του και του λέει ότι όσα θυμάται είναι αποκυήματα της φαντασίας του.

Επειδή μιλάμε για μια κακοποιητική συμπεριφορά η οποία μπορεί να έχει τραυματικές επιπτώσεις σε όσους την υφίστανται και συμβαίνει πολύ συχνά, θα διαβάζετε αρκετά για το θέμα.

Κάποιες ενδείξεις που μας βοηθάνε να καταλάβουμε ότι κάποιος χειραγωγείται (gaslighting) μέσα σε μια σχέση

• Αναρωτιέστε πολύ συχνά “Είμαι πολύ ευαίσθητη/ευαισθητος”;
• Νιώθετε συνέχεια ένα μπέρδεμα μέσα στη σχέση
• Απολογείστε συνέχεια
• Δεν καταλαβαίνετε γιατί δεν είστε πιο χαρούμενοι ενώ ο/η σύντροφός σας έχει όλα τα χαρακτηριστικά που θα θέλατε
• Πολλές φορές δικαιολογείτε τη συμπεριφορά του/της συντρόφου σας
• Αισθάνεστε πως κάτι δεν πάει καλά αλλά δεν ξέρετε τι
• Αρχίζετε και λέτε ψέματα γιατί φοβάστε πως κάτι θα γίνει και θα νιώσετε υποτίμηση
• Δυσκολεύεστε να πάρετε ακόμα και μικρές αποφάσεις
• Αναρωτιέστε εάν είστε αρκετοί και αμφισβητείτε συνέχεια τον εαυτό σας

Το gaslighting δεν είναι απλά μια καινούργια λέξη. Δεν πρόκειται για μόδα. Είναι και μέρος του τρόπου με τον οποίο αποκτούμε πληροφορίες. Το ενημερωτικό δελτίο του δημοσιογράφου Anderson Cooper έχει μια σειρά με τίτλο “We will leave the gaslight on for you” αφιερωμένο στα ψέματα των πολιτικών.