Οι αληθινές πολυτέλειες της ζωής εκδηλώνονται συχνά στις πιο απλές μορφές. Βρίσκονται στην ανεμελιά των ήρεμων πρωινών, όπου ο χρόνος κυλάει αργά. Στην ελευθερία να επιλέγουμε και να σχεδιάζουμε τη δική μας πορεία, σ’έναν ήρεμο, ξεκούραστο και αναζωογονητικό βραδυνό ύπνο, στην ψυχική και πνευματική ηρεμία. Βρίσκονται στις ήρεμες και “βαρετές” ημέρες όπου η απλότητα και η ικανοποίηση ευδοκιμούν. Βρίσκονται όταν είμαστε παρόντες, σε αυτό που συμβαίνει στο “εδώ” και “τώρα”. Στην παρουσία και την επαφή των ανθρώπων που αγαπάμε και που ξέρουμε πως μας αγαπούν και αυτοί.
Ο Πάνος Σαπουντζής, μαθηματικός και νευροεπιστήμονας στο ΙΤΕ, συζητάει με τον Καθηγητή Ψυχιατρικής Αργύρη Στριγγάρη για τη σχέση μεταξύ λογικής σκέψης και συναισθημάτων και στο τέλος για τις διαταραχές των συναισθηματικών λειτουργιών σε παιδιά και εφήβους καθώς και για τη σημασία της έγκαιρης παρέμβασης που δεν είναι πάντα φαρμακευτική. Μιλάνε με τρόπο απλό και κατανοητό -εξάλλου ένας από τους στόχους του ScienceMe αποτελεί η καλλιέργεια της εξοικείωσης με τομείς της επιστημονικής έρευνας-. Αυτό που κράτησα είναι πως κάποιες φορές για να μπορέσουμε να σταθούμε και να ηρεμήσουμε θα πρέπει να παραιτηθούμε από κάποιες βεβαιότητες και συναισθηματικές αγκυλώσεις που μπορεί να έχουμε. Πως ο διαχωρισμός δεν πρέπει να γίνεται μεταξύ λογικής σκέψης και συναισθημάτων αλλά στη βάση μεγαλύτερης παρορμητικότητας και μικρότερης παρορμητικότητας, δηλαδή ο τρόπος που στεκόμαστε και σκεφτόμαστε περισσότερο τα πράγματα προτού πάρουμε κάποια απόφαση.
Είναι αυτό που έχω γράψει αρκετές φορές ότι τα συναισθήματα δεν είναι πάντα ισοδύναμα με τα πραγματικά γεγονότα αλλά πολλές φορές πυροδοτούνται από παλαιότερες εμπειρίες, γεγονότα, τραύματα, παρεξηγήσεις, ανασφάλειες. Οι σκέψεις μας καθορίζουν τα συναισθήματά μας και εν τέλει τη δράση μας, τη συμπεριφορά μας.
Μπορεί γνωστικά να λέμε πως η σημερινή μας δυσφορία δεν σχετίζεται με την παιδική μας ηλικία, δεδομένου ότι οι γονείς μας ήταν καλοί άνθρωποι, οι συνθήκες διαβίωσης άνετες. Ίσως τελικά να οφείλεται στα γονίδιά μας, σε κάποιες εγγενείς βιολογικές αδυναμίες ή στο ότι ως άνθρωποι κάνουμε πολλές λάθος επιλογές.
Υπάρχει βέβαια και μια άλλη πιθανότητα. Ο ορισμός του τραύματος: φανταζόμαστε ότι τραύμα σημαίνει κακοποιημένα και χτυπημένα παιδιά που κλαίνε, που δέχονται επιθέσεις, που κάθε βράδυ ταπεινώνονται, που μπορεί να μην τους προσφέρθηκε ποτέ φρεσκομαγειρεμένο φαγητό ή μια εκδρομή.
Η έμφαση στο εξωτερικό δράμα αποκρύπτει μια πτυχή της ύπαρξης. Αυτή της ευθραυστότητας που για να την αντιληφθούμε, αρκεί να σταθούμε και να σκεφτούμε πόσο εύκολα, από τη μια στιγμή στην άλλη, θα μπορούσαμε να μην υπάρχουμε.
Δεν χρειάζεται ποτέ να συμβεί κάτι πολύ σημαντικό για να τραυματιστεί ο συναισθηματικός μας κόσμος. Μπορεί να τραυματιστούμε και να καθηλωθούμε από συμπεριφορές και γεγονότα που δεν έχουν εμφανή σημάδια φρίκης, που δεν θα φαίνονταν ποτέ σε φωτογραφίες, που είναι συμβατά με αρκετή αγάπη και αξιοπρέπεια.
Η εμπιστοσύνη μας μπορεί να κλονιστεί απλά με τη συμβίωση ενός αθόρυβα υποτιμητικού φροντιστή. Η τοξικότητα μπορεί να υπάρχει παράλληλα με τα οικονομικά προνόμια και την καλή διάθεση. Μια μικρή δόση ευνοιοκρατίας ή κρυφού εκφοβισμού μπορεί να ταρακουνήσει τα θεμέλια μιας ζωής. Ένα μυστικό μπορεί να συντρίψει το πνεύμα διαγενεακά χωρίς να ειπωθεί ούτε μια λέξη.
Αρκετοί άνθρωποι που ξεκινούν ψυχοθεραπεία συχνά “παλεύουν” με ένα παράδοξο: οι γονείς μνημονεύονται ευνοϊκά. Και όμως τα πρώτα χρόνια φαίνεται να βρίσκονται πίσω από ορισμένες αναποδιές στην ενήλικη ζωή. Λίγοι γονείς στερούνται καλών προθέσεων και όμως υπάρχει μια μεγάλη μειοψηφία που καταφέρνει να κάνει τη ζωή λιγότερο λογική ή ευχάριστη από ό,τι θα έπρεπε.
Νομίζω πως βοηθάει να είμαστε σε επαφή με την ευαισθησία μας και να αποδεχθούμε πως κάποια στιγμή, ακόμα και το πιο απλό πράγμα μπορεί να μας βγάλει από την πορεία μας.
Το οικογενειακό κουτσομπολιό είναι κάτι αρκετά συχνό και σύμφωνα με το άρθρο μπορεί να έχει και θετικές πλευρές. Κάποιες φορές χρησιμεύει ως τρόπος σύνδεσης, επαφής και ανταλλαγής πληροφοριών εντός της οικογένειας μιας και οι περιστασιακές συζητήσεις για τη ζωή των συγγενών μπορούν να δώσουν μια αίσθηση σύνδεσης και οικειότητας. Μια υποστηρικτική οικογένεια μπορεί να συζητάει για εμάς όταν είμαστε απόντες κυρίως για να δει πώς μπορεί να μας βοηθήσει. Το άρθρο αναφέρει και την Laurie Colwin που έλεγε πως το κουτσομπολιό είναι “συναισθηματικός προβληματισμός”- “emotional speculation” το οποίο σημαίνει όταν κάνουμε υποθέσεις σχετικά με τα συναισθήματα κάποιου -που βεβαίως αυτό είναι κάτι υποκειμενικό και μπορεί να μην αντανακλά την πραγματική συναισθηματική κατάσταση του άλλου-.
Βεβαίως, το περιστασιακό οικογενειακό κουτσομπολιό, τα αστεία, ο τρόπος επικοινωνίας -ακόμα και τα emoticon στο what’s up- που είναι εντελώς χαρακτηριστικά ανάμεσα στα αδέρφια είναι και ένας τρόπος να ξεπερνιούνται κάποιες κρίσεις, η διαχείριση των γονιών που μεγαλώνουν και άλλες επείγουσες καταστάσεις.
Διαφωνώ με τον επίλογο του άρθρου, πως η κριτική και αυτού του είδους η προσοχή μπορεί να είναι η άλλη όψη της αγάπης. Βρίσκομαι πιο κοντά σε αυτό που μου είπε στενό συγγενικό μου πρόσωπο: “είναι άλλο να κουτσομπολεύουν δυο αδελφές και άλλο η μητέρα με κάποια από τις αδελφές ή ξαδέλφη”.
Η ψυχοθεραπεία είναι το κατεξοχήν μέρος για να μοιραζόμαστε τα μυστικά μας, αλλά μερικές φορές είναι δύσκολο να πούμε την αλήθεια ή πιο εύκολο να πούμε ένα μικρό, αθώο ψέμα. Μπορεί σε κάποιους να ακούγεται περίεργο αλλά δεν είναι κάτι σπάνιο εάν σκεφτούμε πως το να μπούμε σε ψυχοθεραπεία δεν είναι απλό και χρειάζεται θάρρος, ειδικά στην αρχή που δεν ξέρουμε τον άλλον και αισθανόμαστε ευάλωτοι. Το άρθρο επικαλείται μια μελέτη σε περισσότερους από 500 θεραπευόμενους η οποία έδειξε ότι πάνω από το 90% είχε πει ψέματα στον ψυχοθεραπευτή τους τουλάχιστον μια φορά. Τα πιο συχνά στις προτιμήσεις ήταν η προσποίηση ότι οι παρεμβάσεις του ψ ήταν βοηθητικές, η άρνηση των συναισθημάτων ανασφάλειας και η υποτίμηση του πόνου και της δυσαρέσκειας που αισθάνονταν στη ζωή τους.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που ένας θεραπευόμενος λέει ψέματα για πράγματα -τα οποία συνήθως είναι για εκείνα που χρειάζεται περισσότερο να μιλήσει-. Κάποιες φορές ανησυχεί πως ο ψυχοθεραπευτής του θα σχηματίσει αρνητική γνώμη για εκείνον, κάποιες άλλες το θέμα από μόνο του προκαλεί αμηχανία και άλλες γιατί θέλει να τον ευχαριστήσει. Η τάση μας να θέλουμε να ικανοποιούμε τους άλλους μπορεί να μας κάνει να λέμε “αλτρουιστικά ψέματα” με σκοπό να προστατεύσουμε τα συναισθήματα τους. Δεν είναι δουλειά σας να προστατεύετε τα συναισθήματα του ψυχοθεραπευτή σας. Αντιθέτως, το πιθανότερο που θα συμβεί είναι η σχέση να αποκτήσει μεγαλύτερη εγγύτητα και θα δείτε βιωματικά ότι ο άλλος δεν θα διαλυθεί ή δεν θα φύγει αν ακούσει την αλήθεια.
Η αποσιώπηση της αλήθειας μπορεί να μας προστατεύσει και από ανατρεπτικά συναισθήματα, όπως άγχος, ενοχή ή θλίψη. Όμως, το κόστος μιας αποκάλυψης έρχεται μαζί με ανταμοιβή. Χτίζεται η εμπιστοσύνη στη θεραπευτική σχέση, έχουμε την ευκαιρία να εμβαθύνουμε, κατευθύνοντας τη θεραπεία προς μια πιο ουσιαστική κατεύθυνση. Όσο περιμένουμε, τόσο πιο εδραιωμένο γίνεται το πρόβλημα.
Το ψέμα μπορεί να προκαλέσει ντροπή και να μας κάνει να αποφύγουμε το θέμα μας. Θα βοηθήσει πολύ να αναγνωρίσουμε και να κατονομάσουμε την ντροπή διερευνώντας πού εμφανίζεται στο σώμα μας. Μπορεί να παρατηρήσουμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, ένταση στους ώμους, μάζεμα-σφίξιμο στο σώμα. Όταν έρθουμε σε επαφή με την ντροπή μπορούμε να πούμε στον εαυτό μας με συμπόνια και αποδοχή “μερικές φορές όλοι ντρεπόμαστε και όπως όλα τα συναισθήματα δεν διαρκούν για πάντα”. Όταν βλέπουμε τα συναισθήματα ως μέρος της ανθρώπινη εμπειρίας, νιώθουμε λιγότερο μόνοι.
Κάτι που είναι πάντα χρήσιμο και σε άλλες καταστάσεις είναι να μιλάμε για τη δυσκολία μας. Όταν ξεκινάω να μιλάω γι αυτή, η δυσκολία μου μικραίνει, γίνεται πιο ελαφριά. Μπορείτε να πείτε στον ψυχοθεραπευτή σας πως έχετε πει ένα ψέμα γιατί φοβόσασταν πως θα παίρνατε κριτική εάν του λέγατε την αλήθεια. Μπορείτε να πείτε πως μπορεί να θύμωνε εάν του λέγατε πως δεν πηγαίνει καλά η θεραπεία. Πως φοβόσασταν ότι όλα θα άλλαζαν, ακόμα και η σχέση σας.
Να θυμάστε πως το δωμάτιο της ψυχοθεραπείας είναι ένας ασφαλής χώρος και για πειραματισμούς. Μαθαίνουμε καινούργιους τρόπους με έναν άνθρωπο που ξέρουμε πως δεν θα φύγει, δεν θα πάρει κάτι προσωπικά και κυρίως έχει εκπαιδευτεί γι’αυτό.
Η επίκληση του ηθικού πλεονεκτήματος δεν σημαίνει απαραίτητα ένδειξη αρετής. Συχνά είναι ένδειξη ναρκισσισμού. Οι άνθρωποι που πιστεύουν σταθερά ότι έχουν ανώτερες αρχές έχουν υπέρμετρη γνώμη για την κρίση τους. Το να είμαστε αυτάρεσκοι αποτελεί εμπόδιο στο να σεβόμαστε και να μαθαίνουμε από τους άλλους.
Η αρετή ευδοκιμεί αθόρυβα και κατακτάται μόνο με τις πράξεις μας.
Στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Gestalt στη Μαδρίτη με θέμα «Η θεραπεία Gestalt ως κινητήρια δύναμη αλλαγής» παρακολουθήσαμε διαλέξεις και δουλέψαμε όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Οι νέες κοινωνικές σχέσεις οδηγούν σε νέες παθολογίες και αλλαγές στην εσωτερική και εξωτερική μας δομή που πρέπει να εξεταστούν.
Σε μια από τις παρουσιάσεις που παρακολούθησα, συνάντησα την Inna Didkovska, ψυχοθεραπεύτρια Gestalt και Διευθύντρια του Πανεπιστημίου Gestalt του Κιέβου. Η παρουσίασή της με θέμα: «Όταν το οικείο καταρρέει: ζώντας και ασκώντας το επάγγελμα του ψυχοθεραπευτή σε καιρό πολέμου» ήταν ο λόγος που της ζήτησα να συζητήσουμε για το πώς βίωσε και βιώνει τον πόλεμο, τους τρόπους με τους οποίους στήριξε τον εαυτό της, την άμεση οικογένειά της καθώς και τους μαθητές και τους θεραπευόμενούς της.
Μερικούς μήνες μετά τον πόλεμο βρήκε καταφύγιο στη Χάιφα, όπου έχτισε το σπίτι της κυριολεκτικά από το μηδέν. Συναντηθήκαμε διαδικτυακά στις 20 Οκτωβρίου – την 604η ημέρα του πολέμου- όσο βρισκόταν στην Πολωνία. Η συζήτησή μας έγινε με φόντο την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Μιλήσαμε για πολλή ώρα και υποσχεθήκαμε να ξανασυναντηθούμε για να συνεχίσουμε τη συζήτησή μας.
Επέλεξα να εστιάσω και να απομαγνητοφωνήσω τις απαντήσεις των παρακάτω τριών ερωτήσεων:
1. Στο Συνέδριο Gestalt στη Μαδρίτη μίλησες για “θέση μηδέν, όχι ουδετερότητα”. Μπορείς να μου αναλύσεις το νόημα αυτής της φράσης και πώς μπορούμε να βρισκόμαστε σε αυτήν την κατάσταση κατά τη διάρκεια μιας κρίσης;
Η ιδέα μου αυτή είναι επηρεασμένη από τον Friedländer (Το σημείο μηδέν, Δημιουργική Μη-Διαφοροποίηση & Ψυχοθεραπεία Gestalt), καθώς και από ένα σεμινάριο του Daan Van Baalen. Η ουσία της θέσης μου αφορά τον όρο “μη-διαφοροποίηση” σε αντιδιαστολή με την ουδετερότητα. Στο κοινωνικό πλαίσιο, η μη-διαφοροποίηση είναι συνώνυμο της θέσης μηδέν. Για εμένα, η μη-διαφοροποίηση μοιάζει περισσότερο με μια αποσυνδεδεμένη θέση, κατά την οποία βγαίνεις έξω από μια κατάσταση, την κοιτάς από ψηλά και προσπαθείς να αποστασιοποιηθείς από τη συναισθηματική εμπλοκή.
Είναι πιο κοντά στην ανατολική φιλοσοφία, π.χ. στον Βουδισμό. Είναι πολύ ενδιαφέρον να το εξερευνήσουμε στο πλαίσιο του τι συνέβη στο Θιβέτ, όπου όλοι αυτοί οι πνευματικοί άνθρωποι, δυστυχώς, εγκατέλειψαν την προσπάθεια και άφησαν την Κίνα να επικρατήσει.
Αφού ξεκίνησε ο πόλεμος, έγινα ένα άτομο με μια αρκετά ξεκάθαρη θέση. Εννοώ μια θέση που εδραιώθηκε πριν από την αντίληψη, ενδεχομένως ακόμη και πριν από τη λειτουργία της προσωπικότητας. Όταν παρατηρώ συγκρούσεις, όπως αυτή μεταξύ των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών, μπορώ να τις αναλύσω, αλλά είναι επώδυνο. Το να βλέπεις ταλαιπωρία, θυμό, επιθετικότητα και βαθύ πόνο και στις δύο πλευρές δημιουργεί ένα μείγμα έντονων συναισθημάτων. Η άποψή μου, η θέση μου είναι ξεκάθαρη για εμένα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συμπάσχω με τον πόνο των Παλαιστινίων, ιδιαίτερα των πολιτών. Εκλαμβάνω επίσης μίσος από τη Χαμάς. Στη σύγκρουση Ουκρανίας-Ρωσίας, αισθάνομαι τον πόνο των Ουκρανών και τρέφω μεγάλο μίσος προς τους Ρώσους. Προς κάθε τι ρωσικό· σαν οτιδήποτε ρωσικό να είναι κακό – η γλώσσα, τα πάντα. Οι πράξεις τους, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα, εκλαμβάνονται ως αρνητικές. Βιώνω ένα σύνθετο μείγμα συναισθημάτων, συμπεριλαμβανομένων του φόβου και του πόνου.
Υπάρχει τεράστιος πόνος στην Ουκρανία – χήρες και μητέρες που θρηνούν τα χαμένα τους παιδιά. Ο θυμός είναι πάρα πολύ μεγάλος. Για παράδειγμα, μπορεί να ακούσετε κάποια να λέει: “Ο άντρας μου δεν είναι στον πόλεμο, αλλά ο δικός της σκοτώθηκε στον πόλεμο”. Αναφέρω αυτό το παράδειγμα όχι μόνο για να προβάλω τον πόνο και τον θυμό, αλλά και για να τονίσω τον εγγενή διχασμό σε τέτοιες αφηγήσεις. Αν βγάλεις από την εικόνα τις προκαταλήψεις και τις προσωπικές απόψεις, τότε το μόνο που βλέπεις είναι πόνος και φόβος και από τις δύο πλευρές. Αναγνωρίζω ότι πολλοί Ρώσοι ζουν σήμερα μέσα στον φόβο – φοβούνται τη φυλακή, τον θάνατο ή την πιθανή καταστροφή της Ρωσίας, όπως συνέβη στη Γερμανία μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Ορισμένοι τρέφουν έντονο μίσος, καθώς θεωρούν τους Ουκρανούς ναζιστές. Στόχος μου από τη θέση μηδέν είναι να παρατηρήσω αυτά τα γεγονότα φαινομενολογικά.
Όσον αφορά τον πόλεμο, στα ουκρανικά, λέμε ότι οι άνδρες που βρίσκονται στο μέτωπο βρίσκονται στο “μηδέν”, υποδηλώνοντας ότι βρίσκονται ακριβώς στο σημείο όπου εκτυλίσσεται η σύγκρουση. Αυτή η ορολογία, που πηγάζει από τον πόλεμο, αντανακλά την έννοια της θέσης μηδέν που συζητάμε και προσπαθούμε να διατηρήσουμε ως ψυχοθεραπευτές. Στο μέτωπο, για να επιβιώσεις απαιτείται προσοχή και ακινησία, ώστε να παρατηρήσεις την κατάσταση. Οι στρατιώτες στο “μηδέν” δεν έχουν την πολυτέλεια να είναι συναισθηματικά διχασμένοι. Άλλωστε αυτό αυξάνει τον κίνδυνο να τραυματιστούν ή να σκοτωθούν. Αντίθετα, μια μη-διαφοροποιημένη προσεκτική παρουσία, η θέση μηδέν, αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης.
Επιστρέφοντας στους όρους της θεωρίας Gestalt, γίνεται εμφανές τι συμβαίνει όταν το id σε καταπίνει. Η παραμονή σε μια κατάσταση μίσους οδηγεί σε κλιμάκωση των συναισθημάτων, τα οποία τελικά μας καταβάλουν. Η ένταση αυτή είναι καλή σε μια σκληρή μάχη. Η σύγκρουση είναι καλή· έχει ισχυρή επίδραση. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά σημαντικό να ισορροπούμε το συναισθηματικό και το γνωσιακό μας κομμάτι και να εξετάζουμε το πεδίο. Όταν σε καταπίνουν αυτά τα συναισθήματα, μας καταπίνει το id, παύει να λειτουργεί η αντίληψη.
Η επιλογή του διχασμού είναι πολύ λιγότερο επώδυνη. Όταν με ρώτησες αν είναι εφικτό να παραμείνει κανείς στη θέση μηδέν σε μια κρίση, ειλικρινά, εγώ θα το προτιμούσα. Αλλά το να είναι ένα άτομο παρόν και να παραμένει στη θέση μηδέν κατά τη διάρκεια ενός πολέμου είναι πρόκληση. Απαιτεί ένα αυξημένο επίπεδο επίγνωσης. Πολλοί άνθρωποι τείνουν να διχάζονται επειδή είναι πιο απλό, ειδικά όταν βλέπουν τόσο πόνο, όπως εμείς τώρα. Σε καιρό πολέμου, για λόγους ασφαλείας, οι άνθρωποι συχνά νιώθουν την ανάγκη να επιλέξουν και να πουν: “αυτό είναι δικό μου, αυτοί είναι εχθροί, εγώ θα αντέξω, θα ενωθούμε και θα πολεμήσουμε. Μαζί θα νικήσουμε”. Αυτός ο διχασμός είναι πολύ χρήσιμος.
Για παράδειγμα, για τους Ουκρανούς αυτό το ισχυρό μίσος είναι σημαντικό για την αντεπίθεση. Σε κάθε άλλη περίπτωση, εάν δεν το έχεις μέσα σου, δεν μπορείς να πυροβολήσεις έναν άνθρωπο. Οι στρατιώτες χρειάζονται τη δύναμη του μίσους μόνο και μόνο για να επιβιώσουν. Όταν μιλάω με ανθρώπους στην Ουκρανία, ειδικά με στρατιώτες και επαγγελματίες που δουλεύουν με στρατιώτες, επειδή είμαι και επόπτρια, διαπιστώνω ότι συχνά καταστέλλουν την ευαισθησία τους. Οι στρατιώτες δεν μπορούν να πυροβολήσουν όταν συνειδητοποιούν ότι ο άνθρωπος μπροστά τους είναι το παιδί, ο σύζυγος ή ο γονιός κάποιου. Είναι ένας άνθρωπος με όνειρα, συναισθήματα, πόνο και δεν μπορείς να τον πυροβολήσεις.
2. Μπορώ να ρωτήσω πώς είναι τα αγαπημένα σου πρόσωπα και η οικογένειά σου; Και πώς φροντίζεις τον εαυτό σου κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου;
Είναι δύσκολο να το συζητάω επειδή μου προκαλεί έντονα συναισθήματα. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη στιγμή για εμένα, ίσως η πιο δύσκολη στη ζωή μου. Βρισκόμουν στην Ινδία, αναζητώντας ανακούφιση μετά από εννέα χρόνια συνεχών απωλειών. Έχασα τον σύντροφό μου σε ατύχημα με μηχανή, έχασα επίσης τον πατέρα μου, τη μητέρα μου και τον ψυχοθεραπευτή μου που συνεργαζόμουν επί 30 χρόνια, έχασε τη μάχη με τον καρκίνο. Η διαχείριση όλων αυτών των απωλειών με κλόνισε βαθιά. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν το τελειωτικό χτύπημα. Όταν το Κίεβο περικυκλώθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις, ο γιος μου ζούσε εκεί. Πολλοί άνθρωποι προέβλεπαν ότι το Κίεβο θα καταλαμβανόταν τις επόμενες ημέρες.
Πριν τον πόλεμο η ζωή μου ήταν αρκετά ισορροπημένη. Ήμουν επιτυχημένη και αναγνωρισμένη επαγγελματίας, είχα ένα διαμέρισμα, ένα καλό αυτοκίνητο, πολλούς φίλους και ήμουν διευθύντρια του Πανεπιστημίου Gestalt. Και ξαφνικά, μέσα σε μια στιγμή, βρέθηκα να μην έχω τίποτα. Απολύτως τίποτα. Δεν ήξερα καν αν θα έβλεπα ποτέ ξανά τον γιο μου. Είναι η μόνη μου οικογένεια. Ωστόσο, όπως είπα και κατά τη διάρκεια του workshop μου, μετά από περίπου δύο εβδομάδες που ένιωθα συντετριμμένη, αποφασίσαμε να αρχίσουμε να το επεξεργαζόμαστε.
Με ρώτησες πώς φροντίζω τον εαυτό μου και θέλω να πω ότι συνεχίζω τη θεραπεία. Έχω τακτικές συνεδρίες θεραπείας Gestalt, και παράλληλα, δουλεύω με έναν θεραπευτή που ειδικεύεται στο τραύμα, συμπεριλαμβανομένων των αίτιων πυροδότησης του διαγενεακού τραύματος. Πέρα από τη θεραπεία και την εποπτεία, είχα την τύχη να έχω την υποστήριξη φίλων και συναδέλφων καθ’όλη τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου.
Τους τρεις πρώτους μήνες του πολέμου, ένιωσα το βάρος ολόκληρης της διοίκησης του Πανεπιστημίου στους ώμους μου, καθώς όλοι ήταν σε κατάσταση σοκ. Πολλοί άνθρωποι έφυγαν από τη χώρα – κάποιοι βαθιά τραυματισμένοι ψυχικά. Οι Ρώσοι κατέλαβαν το σπίτι μιας φίλης μου και το μετέτρεψαν σε στρατιωτική βάση. Όταν το πήρε πίσω, οι ζημιές ήταν εκτεταμένες. Πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν σοβαρά ψυχικά τραύματα. Εκτιμώ το γεγονός ότι το Ισραήλ μου παρείχε καταφύγιο, επιτρέποντάς μου να έχω ένα σχετικά σταθερό μέρος για να εγκατασταθώ. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι οι άνθρωποι στο Ισραήλ κατανοούν τις συνέπειες του πολέμου, πράγμα που ήταν ανεκτίμητο για εμένα.
Σε βάθος περίπου έξι μηνών, υπήρξαν περίοδοι κατά τις οποίες τα πράγματα πολύ σταδιακά βελτιώθηκαν. Η παραγωγικότητα ήταν δέκα φορές κάτω από το κανονικό επίπεδο και στη συνέχεια μειώθηκε στις πέντε φορές. Δυστυχώς, με την έναρξη του πολέμου στο Ισραήλ, τόσο ο γιος μου όσο και εγώ χάσαμε και πάλι την παραγωγικότητά μας. Πιστεύω ακράδαντα ότι η θεραπεία και η θεραπεία Gestalt παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αυτοφροντίδα.
Επιπλέον, η υποστήριξη της κοινότητας, των επαφών και των στενών σχέσεων κάνει τη διαφορά. Η Gestalt τονίζει όλο και περισσότερο τη σημασία αυτών των σχέσεων στην αυτοφροντίδα. Οι σχέσεις είναι το σημαντικότερο μέρος της φροντίδας του εαυτού και χαίρομαι που βλέπω ότι οι θεραπευτές Gestalt δίνουν όλο και περισσότερο έμφαση στη σημασία των σχέσεων.
3. Είσαι διευθύντρια του Πανεπιστημίου Gestalt στο Κίεβο. Πώς κατάφερες να μείνεις γειωμένη ενώ δούλευες με ανθρώπους και κοινότητες που βιώνουν το ίδιο συνεχές τραύμα;
Ήταν το πιο δύσκολο εγχείρημα για τους συναδέλφους μου και εμένα. Όταν συναντηθήκαμε στις 22 Μαρτίου, ήμασταν σοκαρισμένοι. Το πρώτο πράγμα που κάναμε ήταν να ακυρώσουμε όλες τις εκπαιδευτικές ομάδες. Αντ’ αυτού αρχίσαμε να πραγματοποιούμε ομάδες υποστήριξης για όλους τους φοιτητές του Πανεπιστημίου. Αυτό αποδείχθηκε ένας καλός μηχανισμός υποστήριξης για όλους, καθώς μας έφερε κοντά μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλεγγύης.
Θα μπορούσα να μας παραλληλίσω με ένα κοπάδι ζέβρες, που τρέμουν όλες μαζί μετά από την επίθεση ενός λιονταριού. Έτσι, όλοι μαζί, ξεπεράσαμε το σοκ. Δεδομένου του μεγέθους του Πανεπιστημίου Gestalt του Κιέβου, το οποίο έχει περίπου 1500 φοιτητές, πολλοί από τους οποίους είναι ήδη επαγγελματίες ψυχοθεραπευτές, αυτή η υποστήριξη ήταν ζωτικής σημασίας. Μας γείωσε εν μέσω των δυσκολιών.
Στη συνέχεια, επικοινώνησα με τον Jay Levine, ψυχοθεραπευτή Gestalt από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο οποίος συντόνισε μια ομάδα υποστήριξης για την ομάδα μας. Συναντιόμασταν κάθε εβδομάδα για τρεις μήνες, με στόχο να γειωθούμε και απλώς να μιλήσουμε για τα συναισθήματά μας. Τότε, όλα τα χρήματα του Πανεπιστημίου ήταν δεσμευμένα στο Κίεβο και δεν είχα πρόσβαση. Για να συντηρήσω το Πανεπιστήμιο και να στηρίξω το προσωπικό,πλήρωνα τους μισθούς από δικά μου κεφάλαια. Στη συνέχεια αποφάσισα να μετακομίσω στο Ισραήλ. Το Ισραήλ μου παρείχε ένα σταθερό περιβάλλον, μου επέτρεψε να ανοίξω τραπεζικό λογαριασμό και μου έδωσε την ευκαιρία να γίνω πολίτης. Όλα αυτά με βοήθησαν να συνεχίσω τη συνεργασία μου με τους ανθρώπους στην Ουκρανία και να διοικήσω το Πανεπιστήμιο Gestalt.
Θα ήθελα να επίσης να τονίσω τον ρόλο της Πολωνίας, την πλησιέστερη γείτονα χώρα της Ουκρανίας, για τη σημαντική βοήθεια κατά την έναρξη του πολέμου. Η χώρα αυτή δέχθηκε μια τεράστια εισροή Ουκρανών γυναικών με παιδιά, των οποίων ο μόνος τρόπος να σωθούν ήταν η διαφυγή μέσω της Πολωνίας- ειδικά με το αεροδρόμιο κλειστό, όπως και παραμένει. Οι Πολωνοί μάς βοήθησαν σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο και μας βοηθούν ακόμα.
Το περασμένο καλοκαίρι έκανα μια μεγάλη περιοδεία σε όλη την Ευρώπη, προσεγγίζοντας φίλους και συναδέλφους θεραπευτές Gestalt, όπως τον Daan Van Baalen στη Νορβηγία, τη Margherita Spagnuolo Lobb στην Ιταλία και τον Jan Rubal στην Τσεχία. Αυτό το ταξίδι λειτούργησε επίσης ως γείωση για εμένα.
Τώρα, θα επισκεφθώ την Ουκρανία. Ακόμα ψάχνω το γιατί ο πόλεμος φαίνεται να με ακολουθεί, αλλά ελπίζω σε κάτι θετικό. Όταν μου ζήτησες να συζητήσουμε, ένιωσα ότι είναι ένα σημάδι για εμένα. Είναι σημαντικό για τους ανθρώπους να ακούσουν για την εμπειρία μου, αν μπορεί να φανεί χρήσιμη. Θεωρώ τον εαυτό μου ένα πολύ ευτυχισμένο άτομο, το οποίο, ωστόσο, έχει έρθει αντιμέτωπο με πολλά τραυματικά γεγονότα. Αυτό το τραύμα του πολέμου… Έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να γίνω μια πολύ ικανή ψυχοθεραπεύτρια.
Θέλω να μοιραστώ τις σκέψεις μου. Σκέφτομαι πολύ το νόημα των πραγμάτων γιατί είναι ζωτικής σημασίας για εμένα. Αναρωτιέμαι γιατί συμβαίνουν όλα αυτά. Ποιος είναι ο σκοπός όλου αυτού του πόνου; Ειδικά για τα παιδιά που άντεξαν και στη συνέχεια πέθαναν. Προσπαθώ να κατανοήσω την ανθρωπότητα. Φαίνεται πως οι άνθρωποι δεν είναι ικανοί να ζήσουν ειρηνικά. Πολλά μέλη της οικογένειάς μου σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς τον Μάρτιο του 1942 και μετά έρχεται η σφαγή στη Μπούτσα τον Μάρτιο του 2022. Στην πόλη καταγωγής μου. 80 χρόνια αργότερα. Και την ίδια στιγμή, εσύ κι εγώ συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι ζούμε σε έναν κόσμο μορφωμένων και πολιτισμένων ανθρώπων.
Πρέπει να θέσουμε το ζήτημα της ευθύνης όχι μόνο για τις δικές μας ζωές, αλλά και για τις ζωές όλης της πολιτισμένης ανθρωπότητας. Κατά τη γνώμη μου, η ανθρωπότητα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Μερικές φορές, βλέποντας τι συμβαίνει στον κόσμο, αισθάνομαι μουδιασμένη και βουβή. Είμαι τόσο τραυματισμένη ψυχικά που δεν μπορώ να μιλήσω. Χρειάζομαι κάποιον να με ρωτήσει για την κατάστασή μου, την άποψή μου, αυτά που με απασχολούν. Και τότε μπορεί να βρω την απάντηση. Ακόμα και οι μαθητές μου στέλνουν μηνύματα: «Inna, μπορείς να πεις κάτι; Μπορείς να κάνεις ένα σχόλιο για την κατάσταση;» Αλλά υπάρχουν στιγμές που είμαι πραγματικά άφωνη. Όταν βιώνεις τόσες απώλειες, ειδικά όταν χάνεις αγαπημένα πρόσωπα, μένεις άφωνη.
Γι’αυτό αυτό σου είμαι ευγνώμων για το ενδιαφέρον σου, τις ερωτήσεις σου και την επιθυμία σου να πω την ιστορία μου, την ιστορία των Ουκρανών, σε περισσότερο κόσμο.
Σε ευχαριστώ, Inna. Συγκινήθηκα πραγματικά από τον τρόπο που μίλησες στο συνέδριο.
At the European Gestalt Conference in Madrid on “Gestalt Therapy, an engine of change” we attended lectures and worked with everything that is happening around us; New social relations result in new pathologies and changes in our internal and external structure that must be addressed.
In one of the presentations I attended, I met Inna Didkovska, gestalt psychotherapist and director of Kyiv Gestalt University. Her presentation: “When the familiar collapses: living and practicing the profession of psychotherapy in wartime” was the reason I asked her to have a discussion about how she experienced and still experiences war, the ways she supported herself, her immediate family as well as her students and her clients. A couple of months after the war she found refuge in Haifa where she built her home literally from scratch.
We met online on October 20 -the 604 day of war- when she was in Poland. Our conversation also took place in the context of the Hamas attack on Israel on October 7. We talked for a long time, promising to meet again to carry on with our conversation.
I have chosen to focus and transcribe the answers of the following three questions:
In the Gestalt Conference in Madrid you spoke about “zero position not neutrality”. Can you elaborate what this phrase means and how can we practice this state of being when we are in crisis?
This idea comes from my thinking about Friedländer (The Fertile Void, Creative Indifference & Gestalt Psychotherapy), as well as following a seminar conducted by Daan Van Baalen. The essence of my point revolves around the term “indifference,” as opposed to neutrality. In our societal context, indifference can be equated to the zero position. To me, indifference is more like a meta position, where you step outside a situation, look from above, and try to detach from emotional involvement. It’s more close to Eastern philosophy, you know, Buddhism for example. It’s fascinating to explore this in the context of what happened in Tibet, where all these spiritual people sadly gave up, letting China take over.
After the war began, I became a person with a pretty clear position. I mean a position established before perception, possibly even before personality function. When observing conflicts like the one between Palestinians and Israelis, I can analyze it, but it’s painful. Witnessing suffering, anger, aggression, and deep pain from both sides creates a mix of intense emotions.
My standpoint, my position is clear to me. However, it doesn’t mean I don’t empathize with the pain of Palestinians, especially civilians. I also sense hatred from HAMAS. In the Ukrainian-Russian conflict, I feel the pain from Ukrainians and harbor a lot of hatred towards Russians. Towards everything Russian, as if everything Russian is bad — the language, all of them, their past and present actions are perceived as negative. I experience complex emotional mix, including fear and pain.
There’s immense pain in Ukraine — widows and mothers grieving for their lost children. The anger is enormously huge; for instance, you might hear someone say, “My husband isn’t at war, and yet, hers was killed in the war.” I share this example not only to highlight the pain and anger but also to emphasize the inherent split in such narratives. Stepping back from preconceptions and individual perspectives, one can simply sense the pain and fear on both sides. I recognize that many Russians are currently living in fear — afraid of imprisonment, death, and the potential destruction of Russia, similar to what happened in Germany after World War II. Some harbor intense hatred, viewing Ukrainians as Nazis. And by staying in the zero position, I aim to observe these events phenomenologically.
Regarding the war. In Ukrainian language, we refer to men on the war front as being “at zero,” indicating they’re right on the brink where the conflict unfolds. This war-influenced terminology resonates with the concept of the zero position we discuss and strive to maintain as psychotherapists. On the front, survival requires attention and stillness to observe the situation. If you’re a soldier “at zero”, you can’t afford to be emotionally splitted. After all, it increases the risk of being injured and killed. While an indifferent attentive presence, “the zero position”, increases the chances to survive.
Going back to the terms of Gestalt theory, you can realize what happens when “id swallows you”. Staying in a state of hatred causes our emotions to escalate and overwhelm us. This intensity is good in a fierce struggle. Engaging in a fight is good; it generates a strong affect. However, it’s crucial to balance emotional affect with awareness and to scan the field. If you are consumed by these emotions (“swallowed by the id”), your perception becomes closed off.
Choosing to split is much less painful. When you asked if we can stay in the zero position during a crisis, honestly, I would prefer that. But being present and staying in the zero position during the wartime is challenging. It requires a heightened level of awareness. Many people tend to split because it’s simpler, especially when you witness all the pain we witness now. In a wartime, for safety, people often feel the need to choose and say, “This is mine, they are enemies, I will stand, we will unite and fight. Together we will win”. And this splitting is very helpful.
For example for Ukrainians this powerful hatred it’s important just to fight back. Otherwise, if you don’t have it inside, you can’t shoot a human. Soldiers need this power of hateness just to survive. When I talk with people in Ukraine, especially with soldiers and professionals who work with soldiers, because I am also a supervisor, I find out that they often shut down their sensitivity. Soldiers can’t shoot when they realize that the human in front of them is someone’s child, husband and parent. It’s a human with dreams, feelings, pain, and you can’t shoot him.
2. Can I ask you how your loved ones and family are doing? And how are you taking care of yourself during this difficult time?
It’s difficult to discuss that because my emotions arise. It was an extremely difficult moment for me, perhaps the most challenging in my life, when the war in Ukraine erupted. I was in India, seeking solace after enduring nine years of constant losses. I lost my boyfriend in a motorcycle accident, I also lost my father, mother, and the therapist I had worked with for 30 years, who succumbed to cancer.
Dealing with this series of losses left me profoundly shaken. The war in Ukraine was the final blow. At the time Kyiv was surrounded by Russian forces, my son stayed in the city. Lots of people predicted that Kyev would be taken in the next few days.
Before the war, my life was pretty balanced. You know, I was successful and recognized as a professional, had an apartment, a good car, a lot of friends, and headed big Gestalt University. And suddenly, just in a moment, I found myself in a situation where I had nothing, absolutely nothing. I didn’t even know if I would see my son again. He is my only family. However, as I shared during my workshop, after about two weeks of feeling crushed, we decided to start working through it.
You asked about my self-care, and I want to say that I keep on therapy. I have regular Gestalt therapy sessions, and concurrently, I work with a therapist specializing in trauma, including epigenetic trauma triggers. Beyond therapy and supervision, I’ve been fortunate to have the support of friends and colleagues throughout this challenging time.
In the initial three months of war, I felt the weight of the entire Institute management on my shoulders as everyone was in shock. Many people left the country, some were deeply traumatized. I have a friend whose house was taken by the Russians, turning it into a military station. When she reclaimed it, the damage was extensive. Numerous people are coping with severe trauma. I appreciate Israel for providing me with a shelter, allowing me to have a relatively stable place to settle in.
But what is crucially important, the people in Israel understand the impact of war, which has been invaluable to me.
Over the course of about six months, there were periods when things improved very slowly. The productivity was 10 times below the normal level, then reduced to five times less. Unfortunately, with the onset of the war in Israel, both my son and I lost productivity once again. I firmly believe that therapy and Gestalt therapy play a crucial role in self-care.
Additionally, the support of community, connections, and close relationships has made a significant difference. Gestalt is increasingly emphasizing the importance of these relationships in self-care.
Relationships are the most important part of self-care and I am pleased to see that Gestalt professionals are increasingly emphasizing the importance of relationships in self-care.
3. You are the director of Kyiv Gestalt University. How did you manage to be grounded while working with individuals and communities experiencing the same ongoing trauma?
It was the most challenging task for my colleagues and me. When we met on March 22, we were shocked. The first thing we did was canceling all the educational groups. We started to conduct supporting groups for all University’s students instead. This proved to be a good support mechanism for everyone, as it brought us together in solidarity. I could describe us as a herd of zebras, trembling and shaking together after a lion’s attack. So, together, we shook off the impact. Given the scale of Kyiv Gestalt University, with around 1500 students, a significant number of whom are practicing psychotherapists already, this support was crucial. It grounded us amid the challenges.
Then, I reached out to Jay Levine, gestalt therapist from the United States, and he facilitated a support group for our team. We met weekly for three months, aiming to ground ourselves and just to talk about our feelings. At that point, all my finances were tied up in Kyiv with no access. To sustain the University and support my staff, I used my personal funds, paying salaries. Then I decided to relocate to Israel. It provided a stable environment, allowed me to open a bank account and gave me a chance to become a citizen. All these choices helped me continue my cooperation with Ukrainians and manage all the Gestalt University processes.
I’d like to highlight Poland, Ukraine’s closest neighbor, for its significant help at the onset of the war. This country faced an enormous flow of Ukrainian women with children passing through Poland, having no other ways to safety (especially when the airport was closed and remains so). The Poles helped us during that hard time and are helping us now.
Last summer I went on a grand tour around Europe, reaching friends and fellow Gestalt practitioners, including Daan Van Baalen in Norway, Margherita Spagnuolo Lobb in Italy, and Jan Rubal in the Czech Republic. This journey also worked as a grounding for me.
Now, I’m going to visit Ukraine. I still seek the meaning behind why war seems to follow me, but I hope for something positive. Your request felt like a sign for me. It’s important for people to hear about my experience if it can be helpful. I consider myself a very happy person, yet I’ve faced numerous traumatic events. This war trauma… It has played a significant role in shaping me into a very skilled psychotherapist.
I want to share what’s on my mind. I think a lot about the meaning of things because it’s crucial to me. I wonder, why is all this happening? What’s the purpose of all this suffering, especially for the children who endured and then died? I’m trying to understand humankind. It’s tough to see people unable to live peacefully. Large part of my family was shot by the Germans in March 1942, and then there was a Bucha massacre in March 2022. In my native town. 80 years later. And at the same time, you and I continue to believe that we live in a world of educated and civilized people.
We have to raise the issue of responsibility not only for our own lives, but also for the lives of all civilized humanity. In my opinion, humankind stands on the edge. Sometimes, looking at what is happening in the world, I feel numb and dumb. I’m so traumatized I can’t find the words. I need someone to ask me about my condition, my view, my affairs – and then the answer can be born. Even my students text me “Inna, can you say something? Can you comment on the situation?” But there are moments when I’m really speechless. When you experience so much loss, especially losing loved ones, you become speechless.
That is why I am grateful to you for your interest, your questions and your wish to carry my story, the story of Ukrainians, further into the world.
Thank you Inna. I was really moved by the way you talked in the conference.
Πόσο εύκολο είναι να νιώθουμε αυτό που πραγματικά νιώθουμε όσο το δυνατόν πιο κοντά στη στιγμή που το νιώθουμε και στη συνέχεια να μπορούμε να το εκφράσουμε είτε στον εαυτό μας είτε σε κάποιον άλλον χωρίς ντροπή ή μεγάλη διαστρέβλωση; Ακούγεται κάτι πολύ προφανές και πολύ απλό αλλά στην πραγματικότητα είναι όντως έτσι;
Κάποιο “καλά προσαρμοσμένο μυαλό” είναι αυτό που μπορεί, σε διάφορες καταστάσεις, να ελαχιστοποιήσει την απόσταση μεταξύ αυτού που αισθάνεται και αυτού που γνωρίζει ότι αισθάνεται, μεταξύ των συναισθημάτων που τον κατακλύζουν και αυτών που η συνείδηση μπορεί να καταγράψει.
Μια τέτοια “ευθυγράμμιση” δεν είναι αυτονόητη, ούτε προφανής ούτε γίνεται αντανακλαστικά. Είναι το αποτέλεσμα επίπονης και διαρκούς εξερεύνησης με τον εαυτό μας. Δεν είναι καθόλου η πρώτη μας επιλογή να βιώνουμε τις ζωές που έχουμε. Η φυσική κλίση του νου μας τείνει προς τη μη αίσθηση, τη μη επίγνωση, το μούδιασμα, την αποξένωση από τον εαυτό μας. Προς μια αποσύνδεση μεταξύ αίσθησης και γνώσης.
Αυτή η τάση δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί. Δυσκολευόμαστε ή έχουμε ξεχάσει να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας για να αποφύγουμε τη ματαίωση, τη συνάντηση με την τραγωδία της ύπαρξης. Ο άνθρωπος με τον οποίο είμαστε σε σχέση μάς πληγώνει με την αδιαφορία και την αδυναμία του να δεσμευτεί. Δεν αισθανόμαστε τίποτα και μένουμε κοντά του μιας που από μικροί ακούμε ότι ο θυμός δεν είναι κάτι που νιώθουν οι καλοί άνθρωποι. Ταλαιπωρούμαστε από διάφορες απώλειες αλλά δεν το έχουμε προσέξει γιατί αποφασίσαμε πριν από χρόνια ότι τίποτα δεν θα μας επηρεάσει πια. Μπορεί να τρομάζουμε πολύ, αλλά δεν το έχουμε καταλάβει, γιατί οι δυνατοί άνθρωποι δεν φοβούνται.
Θα θέλαμε να είμαστε ευάλωτοι αλλά δεν είμαστε πια παιδιά, οπότε είμαστε κυρίως νευρικοί και πολύ απασχολημένοι στη δουλειά. Είμαστε -όπως φαίνεται- πολύ πιο θυμωμένοι, πιο λυπημένοι, πιο ευσυγκίνητοι, πιο ιδεαλιστές από ό,τι ξέρουμε να είμαστε.
Ένα παιδί παίρνει από το περιβάλλον του όλα τα πιθανά ερεθίσματα σχετικά με το τι είναι αποδεκτό να αισθάνεται. Οι αυθεντικές αντιδράσεις του εξαφανίζονται γρήγορα μέσα από τις υπενθυμίσεις ότι “τα αγόρια δεν κλαίνε” ή “τα κορίτσια δεν γκρινιάζουν έτσι”. Και ποιοι είμαστε εμείς για να πούμε το αντίθετο; Δεν χρειάζονται πολλά για να ξεχάσουμε να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας.
Περιτριγυριζόμαστε από ισχυρές, καλά συγκαλυμμένες υπενθυμίσεις για το τι απαιτεί η “κανονικότητα”. Οι λογικοί άνθρωποι δεν αισθάνονται απέραντη θλίψη για πράγματα που συνέβησαν πριν από δεκαετίες ή δεν τρέφουν έντονα αμφίσημα συναισθήματα για τους κοντινούς τους ανθρώπους. Έτσι, στην καλύτερη περίπτωση υποφέρουμε από απώλεια δημιουργικότητας και ζωτικότητας και στη χειρότερη, γινόμαστε θύματα της απόγνωσης, των σωματικών παθήσεων και του χρόνιου άγχους.
Η αναζήτηση της ψυχικής ευεξίας απαιτεί από εμάς να προσπαθήσουμε να επιστρέψουμε όσο το δυνατόν περισσότερα από αυτά που έχουμε νιώσει στους πραγματικούς στόχους τους, να επαναπατρίσουμε το συναίσθημα όπου έχει εξοριστεί, να μάθουμε να είμαστε περισσότερο αυτό που είμαστε.
Συναισθηματική ωριμότητα είναι η ικανότητά μας να κατανοούμε και να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας. Η επίγνωση σε σχέση με τις σκέψεις και τις συμπεριφορές μας είναι αυτό που μας βοηθάει να αποφασίζουμε πώς να προσεγγίζουμε και να αντιμετωπίζουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο καταστάσεις που θα μπορούσε να είναι δύσκολες και απαιτητικές.
Συναισθηματική ωριμότητα είναι κάτι που φαίνεται και από την εγκράτειά μας να μη λέμε πάντα αυτό που σκεφτόμαστε. Να καταλαβαίνουμε τη διαφορά μεταξύ του να λέμε την αλήθεια μας και να μιλάμε ή να απαντάμε επειδή κάτι πυροδότησε ένα παλιό τραύμα.
Άλλες ενδείξεις συναισθηματικής ωριμότητας είναι
Η ανάληψη ευθύνης. Αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας απέναντι στους άλλους και τη δουλειά μας και δεν αναζητάμε αποδιοπομπαίους τράγους όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Επιδιώκουμε να βρούμε άμεσα πώς μπορούμε να βοηθήσουμε στη βελτίωση μιας κατάστασης.
Eίμαστε ανοιχτοί και ειλικρινείς για τον εαυτό μας στους άλλους. Παραδεχόμαστε τα λάθη μας, αναγνωρίζουμε ότι δεν τα ξέρουμε όλα, αλλά είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε τη δουλειά για να πάρουμε τις απαντήσεις ή να διορθώσουμε μια κατάσταση.
Βάζουμε όρια
Έχουμε μια ρεαλιστική άποψη για την αγάπη και τις σχέσεις
Αναγνωρίζουμε και αποδεχόμαστε πότε έχουμε κουραστεί ή αισθανόμαστε άσχημα και μας είναι εντάξει να ζητάμε βοήθεια.
Πιστεύουμε στον εαυτό μας. Η αίσθηση που έχουμε για τον εαυτό μας δεν είναι παραπλανητική και δεν βασίζεται το εγώ.
Έχουμε πραγματική ενσυναίσθηση για τους άλλους, ανοιχτό μυαλό και προσπαθούμε να μην είμαστε επικριτικοί γνωρίζοντας ότι οι κρίσεις συχνά βασίζονται σε προκαταλήψεις που μπορεί να εμποδίσουν την ικανότητά μας να γνωρίσουμε κάποιον.
Αίσθηση του χιούμορ. Παίρνουμε σοβαρά τον εαυτό μας, αλλά όχι υπερβολικά σοβαρά.
Analyse this #not 