Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες θεωρίες -που βασίζεται στη θεραπευτική προσέγγιση της Συναλλακτικής Ανάλυσης- είναι ότι στις σχέσεις μας προσπαθούμε ή αναγκαζόμαστε να παίζουμε  τρεις βασικούς ρόλους: του παιδιού, του γονιού και του ενήλικα.

Το παιδί μέσα στη σχέση είναι συνήθως ευάλωτο, εύπιστο, αδύναμο, σε ανάγκη, ανίκανο να φροντίσει σωστά τον εαυτό του και αναζητά βοήθεια, τρυφερότητα, υποστήριξη, δομή και κάποιους κανόνες. Ο γονιός είναι δυνατός, έχει τον έλεγχο, είναι υπεύθυνος αλλά και συχνά  επικριτικός, επιβλητικός και πολυάσχολος.
Ο ενήλικας είναι λογικός, συνετός, δεν είναι ούτε πολύ αδύναμος ούτε πολύ δυνατός, είναι δημιουργικός και ευγενικός.

Εν δυνάμει, όλοι μας μπορούμε να εναλλάσσουμε τους τρεις αυτούς τύπους προσωπικότητας-ρόλους με σχετική ευκολία. Ειδικά σε μια ισότιμη σχέση, έχουμε τη δυνατότητα να μετακινούμαστε από ρόλο σε ρόλο, όμως, ως επί το πλείστον θα βρισκόμαστε στη θέση του ενήλικα, και αν οι περιστάσεις το απαιτούν, θα μπορούμε να περάσουμε στη θέση του γονέα ή του παιδιού.

Για παράδειγμα, όταν είμαστε σε κρίση ή περνάμε μια δυσκολία, είναι εντάξει να ξέρουμε πώς να γινόμαστε ξανά παιδιά, να δείχνουμε την ανάγκη μας, να ζητάμε βοήθεια, να γινόμαστε μικροί και να εμπιστευόμαστε ότι ο σύντροφός μας θα μας αντιμετωπίσει με καλοσύνη και συμπάθεια χωρίς να φοβόμαστε πως θα πάρουμε επίθεση ή υποτίμηση.

Με τον ίδιο τρόπο όταν ο ενήλικας σύντροφός μας περνάει μια δύσκολη φάση και έχει μπει στο ρόλο του παιδιού, εκεί θα μπορούμε να είμαστε ικανοί να αναλάβουμε γονεϊκό ρόλο, να γινουμε βοηθητικοί, επιεικείς, ήρεμοι και αρκετά ασφαλείς στον εαυτό μας και στη σχέση ώστε να γνωρίζουμε ότι ο σύντροφος-παιδί θα επανέλθει σε λίγο καιρό στην ωριμότητα και την αυτοκυριαρχία που συνήθως περιμένουμε από αυτόν.

Η δυσκολία και τα προβλήματα ξεκινούν όταν οι άνθρωποι καθηλώνονται σε έναν ρόλο, όταν είναι μόνο παιδιά ή μόνο γονείς.

Υπάρχουν σχέσεις στις οποίες, για παράδειγμα, ο ένας σύντροφος είναι πάντα το παιδί και ο άλλος είναι πάντα ο γονιός. Ο ένας είναι πάντα λίγο ανεύθυνος και άτακτος. Μπορεί να είναι άκρως αξιαγάπητοι -τουλάχιστον στην αρχή της σχέσης και όταν κάποιος έχει διάθεση- αλλά θα διστάζαμε να τους αφήναμε να διαχειριστούν σοβαρά θέματα που θα προέκυπταν. Από την άλλη, υπάρχει ένας σύντροφος γονιός: πάντα επιπλήττει, πάντα υπενθυμίζει στο παιδί τι πρέπει να κάνει, εξαιρετικά ικανός, πάντα αγχωμένος, άλλοτε επιεικής και άλλοτε στα όρια του θυμού και του σωφρονισμού με το παιδί. 

Γιατί όμως οι άνθρωποι καθηλωνόμαστε σε αυτούς τους ρόλους; Γιατί μπορεί να είναι τόσο δύσκολο να μετακινηθούμε από τον έναν στον άλλον; Συνήθως μπορούμε να απαντήσουμε σ’αυτές τις ερωτήσεις αν εξετάσουμε κάτι στο παρελθόν που έκανε την εύκολη μετάβαση σε έναν ρόλο μη βιώσιμη ή τρομακτική.

Υπάρχουν άνθρωποι κολλημένοι στο ρόλο του παιδιού για τους οποίους η ενηλικίωση και η γονεϊκότητα παρουσιάζουν ανυπέρβλητες δυσκολίες. Ίσως είναι παιδιά ενός στοργικού γονέα που δεν μπορούσε να ανεχθεί τη δική τους εκκολαπτόμενη ωριμότητα και για να θεωρηθούν άξιοι της αγάπης, έπρεπε να παραμείνουν παιδιά. Ίσως να αισθάνονται ότι πρέπει να παραμείνουν στο ρόλο του παιδιού επειδή ένας γονιός θα ήταν θυμωμένος και επικριτικός αν τολμούσε να δείξει ανεξαρτησία και υπερηφάνεια για τα ενήλικα ιδανικά του.

Από την άλλη πλευρά, με οδυνηρό τρόπο, υπάρχουν άνθρωποι των οποίων οι νεότεροι εαυτοί έτυχαν κακής μεταχείρισης, που βίωσαν τέτοιο άγχος και έλλειψη υποστήριξης όταν ήταν παιδιά, ώστε η ιδέα του να είναι μικροί έστω και για λίγο αποτελεί αφόρητη πρόκληση για την ακεραιότητά τους. Μπορεί να είναι ευχαριστημένοι κάνοντας τη μαμά και τον μπαμπά- αυτό που δεν μπορούν ποτέ να κάνουν είναι να είναι παιδιά και να αφήνονται.

Η διέξοδος από όλα αυτά τα αδιέξοδα είναι, όπως πάντα, η επίγνωση και η αμοιβαία ειλικρίνεια στις σχέσεις. Οι περιορισμοί μας δεν είναι τόσο άκαμπτοι όταν έχουμε επίγνωση και αποφασίσουμε να κάνουμε κάτι για αυτούς. Το να αποδεχθούμε πως τις περισσότερες φορές παίρνουμε το ρόλο του παιδιού και δεν τολμάμε να γίνουμε ενήλικες ή είμαστε ένας γονιός που δυσκολεύεται πολύ να γίνει παιδί, δεν είναι απλώς μια παραδοχή που ακούγεται παράξενη ή προβληματική. Δείχνει έναν άνθρωπο που προσπαθεί για την ωριμότητα και ψάχνει τον δρόμο προς την ενηλικίωση.