Η περίοδος των εορτών συνήθως είναι μέρες χαράς, ξεκούρασης και συντροφικότητας αλλά σε πολλούς ανθρώπους πυροδοτούν και αισθήματα μοναξιάς κάνοντας τις γιορτές δύσκολα διαχειρίσιμες.

Σε αυτή την περίπτωση ίσως και να βοηθάει
Να περνάμε χρόνο με τον εαυτό μας από το να αποδεχόμαστε προσκλήσεις που δεν μας ευχαριστούν απλά για να μην είμαστε μόνοι.

Να ξαναδιαβάσουμε ένα αγαπημένο μας βιβλίο ή να δούμε για εκατοστή φορά μια αγαπημένη μας ταινία και που βασικά ξέρουμε το τέλος και δεν θα μας περιμένουν δυσάρεστες εκπλήξεις.

Να σκεφτούμε και να οργανώσουμε κάτι ευχάριστο που θα θέλαμε πολύ να κάνουμε την καινούργια χρονιά.

Να επικοινωνήσουμε μ’έναν φίλο ή φίλη -χωρίς να σκεφτούμε πάλι εγώ θα στείλω;- μπορεί και εκείνοι να μην διανύουν την καλύτερη περίοδο της ζωής τους.

Να φτιάξουμε μια ωραία ατμόσφαιρα. Ένα κερί, ένα ωραίο φαγητό, ένα ρόφημα. Μπορεί να φαίνονται μικρά και ανούσια αλλά less is more.

Nα βρούμε χρόνο για πραγματική ξεκούραση. Ειδικά εάν κάποιες μέρες δεν δουλεύουμε κλείνουμε ξυπνητήρια, κάνουμε μια χαλαρή βόλτα και γενικά πράγματα απλά που στην καθημερινότητα δεν μπορούμε να τα ευχαριστηθούμε.

Να θυμόμαστε πως είναι μόνο λίγες μέρες που θα περάσουν πολύ πιο γρήγορα απ’όσο φοβόμαστε.

Kαλές γιορτές 🙂

Σχεδόν καθημερινά και βιωματικά συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν όλο και περισσότερα πράγματα και καταστάσεις για τα οποία πρέπει να ανησυχούμε. Με όλη αυτή την αβεβαιότητα και την αίσθηση έλλειψης ελέγχου είναι εύκολο να νιώθουμε απογοητευμένοι, θυμωμένοι και ακινητοποιημένοι. 

Το να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις και να καλλιεργήσουμε την πολυπόθητη ανθεκτικότητα, έχει να κάνει με την επίγνωση πως λίγα είναι τα πράγματα που μπορούμε να ελέγχουμε.

Στα ερεθίσματα που έρχονται από το περιβάλλον -η γνώμη, η συμπεριφορά των άλλων για εμάς, τα πιστεύω τους, οι πεποιθήσεις τους, το παρελθόν, το μέλλον, ο χρόνος- δεν έχουμε κανένα έλεγχο, ούτε μπορούμε να τα αλλάξουμε. Το να προσπαθούμε να ελέγχουμε ή να αλλάξουμε το ερέθισμα είναι κουραστικό και μάταιο. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε τα πράγματα που στη φωτογραφία του Adam Grant βρίσκονται στον κύκλο: το πώς οριοθετούμαι, τη στάση μου απέναντι σε αυτά που συμβαίνουν, τη συμπεριφορά μου στους άλλους ανθρώπους αλλά και προς τον εαυτό μου, στον τρόπο που διαχειρίζομαι τα συναισθήματά μου, στις σκέψεις μου, σ’αυτά που διαβάζω και ακούω, τους ανθρώπους που επιλέγω να συναναστρέφομαι, τις αποφάσεις μου.

Δεν ελέγχουμε πώς μας συμπεριφέρονται οι άλλοι, ελέγχουμε πώς τους συμπεριφερόμαστε. Δεν αποφασίζουμε εμείς τι θα μας συμβεί, εμείς αποφασίζουμε πώς θα αντιδράσουμε. 

Εάν εστιάζουμε περισσότερο σ’εκείνα που μπορούμε να ελέγξουμε ή που μπορούμε να επηρεάσουμε, τότε και τα συναισθήματά μας είναι περισσότερο γειωμένα.

Οι γιορτές είναι μια εποχή με φως, ζεστασιά και χαρά. Όμως, για όσους έχουν βιώσει μια απώλεια, οι μέρες αυτές μπορεί να φέρουν στην επιφάνεια ένα βαθύ αίσθημα κενού. Οι αναμνήσεις από αγαπημένα πρόσωπα που δεν είναι πια μαζί μας γίνονται πιο έντονες και μπορεί να νιώθουμε νοσταλγία και θλίψη. Και είναι εντάξει να νιώθουμε έτσι. Είναι εντάξει να μας λείπουν. Η απώλεια είναι μια από τις βαθύτερες ανθρώπινες εμπειρίες και οι γιορτές δεν είναι ανάγκη να λειτουργούν ως πίεση για να κρύψουμε τον πόνο μας πίσω από ένα ψεύτικο ή με το ζόρι χαμόγελο.

Το να θυμόμαστε τις στιγμές που ζήσαμε με όσους αγαπήσαμε, να ανακαλούμε τις φωνές και τα γέλια τους, μπορεί να μας βοηθήσει να νιώσουμε ότι συνεχίζουν να είναι μέρος της ζωής μας, με έναν διαφορετικό τρόπο. Και για εκείνους που είναι ακόμα μαζί μας αλλά δεν είναι πια ίδιοι, ίσως λόγω μιας ασθένειας, μπορούμε να δώσουμε χώρο στις μνήμες του παρελθόντος, τιμώντας αυτό που ήταν κάποτε, ενώ ταυτόχρονα ίσως να βρούμε έναν τρόπο να συνδεθούμε έστω και για λίγο στο παρόν.

Κάποιες φορές, μικρές πράξεις συμβολισμού μπορούν να μας δώσουν παρηγοριά. Ένα κερί που ανάβουμε για εκείνους, ή και μια απλή σκέψη με ευγνωμοσύνη για τον χρόνο που είχαμε μαζί τους. Αυτές οι πράξεις δεν αλλάζουν την απουσία, αλλά μας βοηθούν να αισθανθούμε ότι υπάρχει μια σύνδεση που ο χρόνος και η απόσταση δύσκολα μπορεί να τη σβήσει.

Και αν η θλίψη μοιάζει αβάσταχτη, μπορούμε να θυμόμαστε πως οι γιορτές δεν είναι μόνο για την τέλεια εικόνα της χαράς. Είναι και για όλα όσα μας κάνουν ανθρώπους: τη μνήμη, την απώλεια, την αγάπη. Στην απώλεια υπάρχει χώρος για να ανακαλύψουμε πώς να αγαπάμε ξανά ακόμα κι αν αυτή η αγάπη έχει πάρει μια διαφορετική μορφή.

Η άδεια θέση στο τραπέζι μπορεί να είναι μια υπενθύμιση της απουσίας, αλλά είναι και ένας φόρος τιμής στην αξία που είχε αυτός ο άνθρωπος στη ζωή μας. Και η αγάπη που μας συνδέει μαζί του παραμένει, ακόμα και αν τώρα παίρνει τη μορφή της ανάμνησης.

Όσο περισσότερο ζούμε, τόσο μεγαλύτερη εκτίμηση τείνουμε να έχουμε στις μικρές στιγμές της καθημερινότητας, κάτι που ίσως δεν εκτιμάμε αρκετά όταν είμαστε νέοι. Ένα φλιτζάνι ζεστός καφές, η μυρωδιά του βρεγμένου χώματος μετά τη βροχή, μια καλή και ενθαρρυντική κουβέντα ενός φίλου – όλα αυτά φαίνονται απλά, σχεδόν ασήμαντα. Αλλά όσο περνούν τα χρόνια, όσο ζούμε στιγμές χαράς και θλίψης, όσο γνωρίζουμε τον κόσμο μέσα από τις αποτυχίες, τις απώλειες και τις δοκιμασίες, αυτές οι μικρές χαρές αρχίζουν να λάμπουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Συχνά ξεκινάμε τη ζωή μας με μεγάλα όνειρα: να κατακτήσουμε τον κόσμο, να βρούμε το απόλυτο νόημα, να ζήσουμε δυνατές συγκινήσεις. Θέλουμε το μεγαλειώδες, το εντυπωσιακό. Όμως, κάπου στη διαδρομή, η πραγματικότητα μας προσγειώνει. Οι σχέσεις που πίστευαμε ότι θα κρατήσουν για πάντα διαλύονται. Οι καριέρες που χτίστηκαν με κόπο αμφισβητούνται. Όσο πιο δύσκολη γίνεται η ύπαρξη στο σύνολό της, όσο περισσότερο γνωρίζουμε για την αγάπη, την ασθένεια, τις συγκρούσεις, την αδιαλλαξία, τις πολιτικές αναταραχές, τόσο περισσότερο εκτιμούμε ό,τι παραμένει απλό και ελπιδοφόρο, παρά τη μετριοπαθή του εμφάνιση ή την έλλειψη προφανούς γοητείας. 

Μέσα από τις δυσκολίες όμως αυτές, κάτι αλλάζει. Ξαφνικά το τιτίβισμα ενός πουλιού δεν είναι απλά ένας ήχος αλλά μια υπενθύμιση ότι η ζωή συνεχίζεται, ότι υπάρχει ομορφιά ακόμα και στις πιο σκοτεινές μέρες. Ένα τραπέζι με αγαπημένους φίλους είναι μια στιγμή σύνδεσης, μια στιγμή που μας υπενθυμίζει πως δεν είμαστε μόνοι. 

Ίσως τελικά αυτή η εκτίμηση των μικρών χαρών είναι το αντάλλαγμα για τον πόνο και την ωριμότητα. Δεν είναι ότι εγκαταλείπουμε τα μεγάλα όνειρα. Είναι ότι μαθαίνουμε να βρίσκουμε την ευτυχία στα πιο απλά. Και αν τελικά αυτό είναι το νόημα της ζωής -να εκτιμάμε το απλό, το καθημερινό- τότε ίσως έχουμε ήδη κερδίσει κάτι πραγματικά ουσιαστικό. 

Είναι πολύ εύκολο να αγνοήσουμε πληροφορίες που δυσκολευόμαστε να αποδεχθούμε. Μας είναι πιο εύκολο να πιστέψουμε πως αυτά που μας λέει κάποιος για τον εαυτό του ή μας δείχνει με τη συμπεριφορά του είτε είναι υπερβολικά ή ότι θα αλλάξουν (ακόμα χειρότερα, θα καταφέρουμε να τον/την αλλάξουμε εμείς) ή απλά τα λέει έτσι για να τα πει. Αρκετές φορές για κάποιο λόγο πιστεύουμε πως εμείς ξέρουμε τον άλλον καλύτερα. Οι προβολές αυτες δεν είναι μόνο επιβλαβείς για εμάς αλλά και για τον άλλον γιατί ουσιαστικά δεν του αφήνουμε χώρο να μας δείξει τον αυθεντικό του εαυτό στο τώρα. Δεν αγνοούμε μόνο αυτά που βλέπουμε και αισθανόμαστε αλλά ακόμα και τα θετικά που ακούμε γιατί δεν ταιριάζουν με τον ρόλο που έχουμε δώσει στον άλλον για να παίξει στην ταινία που σκηνοθετούμε.

Να πιστεύουμε τους ανθρώπους όταν μας λένε ή όταν μας δείχνουν 

• πως δεν ενδιαφέρονται 
• πως έχουν αισθήματα για κάποιον άλλον άνθρωπο
• πως δεν θέλουν να δεσμευτούν
• πως δεν είναι εκεί όταν τους χρειαζόμαστε
• πως δεν έχουν πρόθεση να αλλάξουν
• πως πάντα φταίνε οι άλλοι για αυτά που τους συμβαίνουν
• πως είναι επικριτικοί
• πως κρατάνε κακίες
• πως δεν έχουν επίγνωση
• πως θέλουν διαφορετικά πράγματα από εμάς
• πως θυμώνουν εύκολα
• πως δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι
• πως δεν είναι υποστηρικτικοί στα θέλω και τις φιλοδοξίες μας

«Οι πυρκαγιές φέτος άρχισαν πολύ νωρίς. Τι θα γίνει το καλοκαίρι; Έχω ένα τρομερό άγχος και  φόβο. Ανησυχώ πως κάτι κακό θα μου συμβεί, θα έχω παγιδευτεί και δεν θα υπάρχει κανείς να με βοηθήσει».

Όπως και να το παρουσιάζουμε, η κλιματική αλλαγή είναι κακά νέα. Η μεταβολή του κλίματος θα κάνει κάποια μέρη του κόσμου ακατοίκητα και άλλα αφιλόξενα. Οι επιπτώσεις θα είναι άνισες, απρόβλεπτες και άδικες. Το συναισθηματικό τσουνάμι που θα σαρώσει στο πεδίο, είναι πιο κοντά από όσο φανταζόμαστε.  Το τραύμα και το συναίσθημα έχουν άμεση σχέση με την κλιματική αλλαγή και αυτό το βλέπουμε και από την ύπαρξη ‘καινούργιων’ λέξεων που μαθαίνουμε για να ονομάσουμε και να καταλάβουμε καλύτερα τις επιπτώσεις της στον ψυχισμό μας. Η οικολογική θλίψη και το οικολογικό άγχος είναι λέξεις που περιγράφουν την αίσθηση της απώλειας ή το άγχος που αισθανόμαστε που σχετίζονται με το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας ενός σταθερού μέλλοντος. Η αίσθηση ότι χάνουμε το σπίτι μας, παρόλο που δεν το έχουμε εγκαταλείψει.

Το οικολογικό άγχος είναι μια φυσιολογική απάντηση στην κλιματική έκτακτη ανάγκη και όπως περιγράφεις μπορεί να οδηγήσει σε θυμό, απελπισία, φόβο, απόγνωση ή ακινητοποίηση-παράλυση. Η αίσθηση της ανημπόριας είναι πολύ χαρακτηριστική. Η αίσθηση ότι η κλίμακα της περιβαλλοντικής κρίσης είναι τόσο μεγάλη που ως άτομα δεν μπορούμε να επέμβουμε. Σε πρώτη φάση ίσως σε βοηθήσει να εστιάσεις σε αυτά που μπορείς να ελέγξεις, όπως για παράδειγμα στην προετοιμασία για έκτακτους κινδύνους, όπως κάποια μέτρα ασφαλείας στο χώρο που μένεις ή η δημιουργία ενός σχεδίου έκτακτης ανάγκης.

Μπορείς να αναλάβεις δράση όπως για παράδειγμα να συμμετέχεις σε προσπάθειες για το περιβάλλον, όπως ανακύκλωση, εθελοντισμό για καθαρισμό των παραλιών, ή δράσεις που σημαίνουν κάτι για σένα. Αυτό ίσως σε γειώσει και νιώσεις πως έχεις κάποιον έλεγχο στην κατάσταση.  Μείνε ενημερωμένη αλλά βάλε και κάποιο όριο στο πόσες και για πόση ώρα θα καταναλώνεις ειδήσεις.

Πέρα όμως από τα πρακτικά, είναι σημαντικό να βρίσκουμε τρόπους να επικοινωνούμε τη θλίψη, το φόβο και το άγχος που νιώθουμε και σε άλλους ανθρώπους.  Είναι σημαντικό γιατί με το μοίρασμα και την επικοινωνία, την επαφή μπορούμε να πάρουμε και να δώσουμε στήριξη, να γίνουμε πιο δυνατοί.  Η σύνδεση, η συμμετοχή σε κοινότητες ή ομάδες (ακόμα και πολύ μικρές, στην πολυκατοικία σου, στη γειτονιά σου, στο δήμο σου) μπορούν να προσφέρουν στήριξη.

Όλα τα συμπτώματα του κλιματικού άγχους δεν είναι απαραίτητα συναισθήματα που πρέπει να ξεφορτωθούμε, αλλά μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε, ιδανικά εάν γίνεται με ασφαλή τρόπο, μέσα από ουσιαστική δράση και θετική κοινωνική, ψυχολογική και οικολογική αλλαγή.

“μια παιδική μου φίλη κακοποιείται μέσα στη σχέση της τουλάχιστον συναισθηματικά. Είναι μια έξυπνη κοπέλα, ευκατάστατη, με κοινωνικό κύκλο και όμως δεν χωρίζει. Είναι απίστευτο. Της λέω συνέχεια να φύγει πως δεν έχει κανένα λόγο να είναι εκεί, πως δεν τον έχει ανάγκη και εκείνη λέει πως δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα. Τι μπορώ να κάνω για να την πείσω; σκέφτηκα να μιλήσω στην οικογένειά της αλλά μου είπε πως εάν το κάνω δεν θα μου ξαναμιλήσει”

Από τον τρόπο που μου γράφεις καταλαβαίνω πως νοιάζεσαι και ανησυχείς πολύ για εκείνη. Όσο διάβαζα το μήνυμά σου σκεφτόμουν τι θα έκανα εγώ σε αντίστοιχη περίπτωση και νομίζω πως όσο και αν αυτό με δυσκόλευε, για αρχή, ο στόχος μου θα ήταν να είμαι το εντελώς αντίθετο από αυτό που θα ήταν ένας θύτης. 

Θα προσπαθούσα να είμαι υπομονετική και θα μου υπενθύμιζα πως ένας άνθρωπος που κακοποιείται χρειάζεται χρόνο για να λύσει τη σύγχυση του και να καταλάβει πώς να χειριστεί αυτό που του συμβαίνει.  Θα είχα στο νου πως δεν θα ήταν χρήσιμο για εκείνη να ακολουθήσει τον δικό μου ρυθμό και χρονοδιάγραμμα για το πότε θα μπορεί να τον αντιμετωπίσει, ή να τον αφήσει, ή να καλέσει την αστυνομία ή ό,τι άλλο βήμα θα ήθελα να κάνει. Θα προσπαθούσα να σεβαστώ την κρίση της για το πότε θα ήταν έτοιμη να αναλάβει δράση, κάτι που ένας θύτης δεν κάνει ποτέ. 

Θα την αντιμετώπιζα και θα της απευθυνόμουνα ως ισότιμη. Θα απέφευγα κάθε ίχνος συγκατάβασης ή πως εγώ ξέρω καλύτερα (αυτό είναι καλό να το θυμούνται και οι επαγγελματίες).  Αν σε μια κακοποιημένη γυναίκα μιλάμε σαν να είμαστε πιο έξυπνες από εκείνη, ή σαν να περνάει κάτι που δεν θα μπορούσε ποτέ να μας συμβεί, τότε άθελά μας επιβεβαιώνουμε ακριβώς αυτό που της λέει ο θύτης.

Δεν θα υπέθετα ότι ξέρω τι πρέπει να κάνει. Θα την ρωτούσα τι πιστεύει ότι μπορεί να λειτουργήσει και χωρίς να την πιέζω θα τις πρότεινα επιλογές, σεβόμενη τις εξηγήσεις της γιατί ορισμένες από τις επιλογές δεν θα της ήταν χρήσιμες.  Θα προσπαθούσα να ακούσω περισσότερο και να μιλάω λιγότερο για να μπορεί ανά πάσα στιγμή να απευθυνθεί σε μένα χωρίς να ντρέπεται. Η μεγαλύτερη δυσκολία μου θα ήταν να την ακούω να προσπαθεί να μου αναλύει τα κίνητρά του και το πόσο καλός κατά βάθος είναι αλλά το να προσπαθώ να την πείσω πως οι δικές μου σκέψεις είναι πιο σημαντικές από τις δικές της, θα έκανα αυτό ακριβώς που κάνει και ένας θύτης. 

Δικαιούται να πάρει αποφάσεις που δεν είναι ακριβώς αυτές που θα επέλεγες, συμπεριλαμβανομένης της απόφασης να μείνει με έναν σύντροφο που την κακοποιεί, ή να επιστρέψει σε αυτόν μετά από έναν χωρισμό. Δεν μπορούμε να πείσουμε μια γυναίκα ότι η ζωή της ανήκει αν ταυτόχρονα συμπεριφερόμαστε σαν να μας ανήκει. Μείνε δίπλα της ακόμα και όταν κάνει επιλογές που δεν σου αρέσουν. 

Σκέψου μαζί της και μην παίρνεις το ρόλο της δασκάλας ή του διασώστη όσο δύσκολο και αν είναι. Αντίθετα, ένωσε τις δυνάμεις σου μαζί της, βοήθησε τη να νιώσει σεβαστό και ισότιμο μέλος μιας ομάδας λέγοντάς της πως πάντα είσαι εκεί και κάποια στιγμή ίσως θα είναι έτοιμη να φύγει. 

“Είμαι ένας άνθρωπος με δύσκολο παρελθόν. Κάνω ψυχοθεραπεία αλλά σκέφτομαι αν η ψυχολόγος μου μπορεί να αντέξει πολύ βάρος. Έχω κάνει μια μικρή έρευνα και ξέρω πως έχει αρκετή δουλειά και μέσω κοινού γνωστού έμαθα πως χωρίζει. Διάβασα και μια έρευνα που έλεγε πως οι γιατροί και οι ψ με την πανδημία περνάνε και αυτοί δύσκολα. Τη ρώτησα εάν είναι εντάξει, πώς χειρίζεται το θέμα με την πανδημία και που πρέπει να ακούει τον καθένα με το θέμα του και μου είπε πως ξέρει να φροντίζει τον εαυτό της και δεν χρειάζεται κάτι. Παρόλα αυτά έχω ένα κράτημα να μιλήσω για τα πιο σοβαρά μου προβλήματα”

Αρκετοί άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας τους κάποια στιγμή θα αναρωτηθούν τι πιστεύει ο ψυχοθεραπευτής τους για εκείνους. Θα σκεφτούν εάν τους συμπαθεί, τι ακριβώς διάγνωση έχει κάνει, εάν τους σκέφτεται μετά τη συνεδρία, εάν βαριέται κατά τη διάρκεια της συνεδρίας τους, εάν πραγματικά ενδιαφέρεται για εκείνους, ή μήπως τον/την στεναχωρούν και τον επιβαρύνουν με τα προβλήματά τους. 

Είναι κάτι πολύ συνηθισμένο να κάνουμε υποθέσεις για το πώς νιώθει ο ψυχοθεραπευτής μας για εμάς, μιας και μέρος αυτών που συμβαίνουν στη θεραπεία είναι μέρος της διεργασίας που ονομάζεται μεταβίβαση. Στη μεταβίβαση κατευθύνουμε ασυνείδητα τις σκέψεις και τα συναισθήματα για ανθρώπους από το παρελθόν μας (τις περισσότερες φορές της παιδικής μας ηλικίας) σε ένα εντελώς διαφορετικό άτομο στο παρόν. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις σχέσεις. επαγγελματικές, φιλικές, ερωτικές. Το θέμα με τη μεταβίβαση είναι ότι αντί να αντιδράμε στον άνθρωπο που έχουμε μπροστά μας στο “εδώ” και “τώρα”, αντιδράμε σ’ένα πρόσωπο από το παρελθόν και έτσι, αυτή η μεταβίβαση μας εμποδίζει να συνδεθούμε με τους άλλους με ουσιαστικό τρόπο.

Θα χρησιμοποιήσω ως παράδειγμα αυτό που μου περιγράφεις για να γίνω πιο κατανοητή. Εάν ανησυχώ και αναρωτιέμαι μήπως κάθε Τετάρτη επιβαρύνω τον ψυχοθεραπευτή μου με το βαρύ ιστορικό μου, ίσως να μεγάλωσα νιώθοντας σαν βάρος στην οικογένειά μου. Ένα παιδί με έναν άρρωστο γονιό -ή άλλο μέλος της οικογένειας- μπορεί να προσπαθεί να είναι εύκολο και να μην ενοχλεί κανέναν με τις λιγότερο σημαντικές ανάγκες του. Ένα παιδί με έναν γονιό που τα συναισθήματα θυμού ή λύπης δεν ήταν αποδεκτά, έμαθε να αισθάνεται ενοχές και κυρίως να μην επιβαρύνει κανέναν με τα συναισθήματά του. Ένα παιδί που αναγκάζεται να πάρει το ρόλο του ενήλικα αισθάνεται υπεύθυνο για τη φροντίδα των άλλων και βάζει πάντα τις δικές του ανάγκες τελευταίες.   

Φαντάζεσαι λοιπόν στην ενήλικη ζωή, εάν κάποιος μεγάλωσε κάπως έτσι, πόσο θα δυσκολεύεται να ζητήσει βοήθεια και όταν τελικά θα τη ζητάει, πόσο πολύ θα πιστεύει πως όχι μόνο είναι βάρος, αλλά ίσως και να φοβάται πως ο άλλος θα βαρύνει τόσο πολύ, που θα διακόψει τη σχέση. Δεν ξέρω εάν σου λένε κάτι όλα αυτά και θέλω να σου πω και κάτι άλλο που παρέλειψα να το πω στην αρχή. Βρίσκω πολύ ανθρώπινο και φροντιστικό που νοιάζεσαι για την ψυχοθεραπεύτριά σου μιας που όλοι αντιμετωπίζουμε πολλές από τις ίδιες προκλήσεις λόγω της πανδημίας. Όμως, είναι οι συνεδρίες σου και δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι “αν φέρω τα προβλήματά μου στη θεραπεία, θα επιδεινώσω τα δικά της. Εάν ελαχιστοποιήσω τις ανάγκες μου, θα έχει περισσότερο χώρο για τις δικές της και των άλλων”

Έχετε μιλήσει γι’αυτό και σ’έχει διαβεβαιώσει πως δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι για εκείνη. Έχετε μιλήσει και για το πώς η ανάγκη σου να προστατεύεις τους άλλους ίσως να είναι και ένας τρόπος να προστατεύσεις τον εαυτό σου. Εάν σταματήσεις τις συνεδρίες, δεν θα χρειαστεί να δεις τα συναισθήματα, τις συμπεριφορές και το δύσκολο παρελθόν σου σε μια περίοδο που -όπως πολλοί άνθρωποι- ίσως νιώθεις ευάλωτος. 

Συζήτησέ το πάλι και θα σε καθησυχάσει όταν ακούσεις πως είναι επαγγελματικό μας καθήκον να αξιολογούμε εάν είμαστε σε θέση να δουλεύουμε με τους θεραπευόμενούς μας ακόμα και εάν περνάμε μια δύσκολη περίοδο στη ζωή μας. Είναι μεγάλη ευκαιρία να σταθείς και να δεις πώς αυτό το μοτίβο να προστατεύεις τους άλλους επηρεάζει τη ζωή σου. Κυρίως όμως θα αρχίσεις να βλέπεις τον εαυτό σου όπως σε βλέπει και εκείνη: όχι ως βάρος, αλλά ως κάποιον που πήρε τον χώρο που του αξίζει και άφησε τον εαυτό να να φανεί. 

“Πριν λίγο καιρό πέθανε η μητέρα μιας παιδικής μου φίλης. Ήταν ένας εξαιρετικός άνθρωπος που μικρή έλεγα γιατί να μην είναι έτσι και η δική μου μητέρα. Δεν είναι μόνο πως στεναχωρήθηκα πολύ μου έχει βγει στην επιφάνεια όλο το θέμα που έχω με τη δική μου μητέρα. Έχω την αίσθηση πως δεν με συμπαθεί. Πάντα το ένιωθα αυτό. Έχω κάνει φοβερές υπερβάσεις για να υπάρχει μια επικοινωνία χωρίς να καταλήγει σε τσακωμό. Δεν της έχω ζητήσει τίποτα άλλο εκτός από μια σχέση μητέρας-κόρης. Το ξέρω πως είναι μεγάλο θέμα και ντρέπομαι που ακόμα ασχολούμαι με αυτό αλλά νομίζω πως θα με απασχολεί για πάντα. Τόσο δύσκολο είναι να φτιάξει κάπως κάποια στιγμή;” 

Ένα από τα θέματα που αργά ή γρήγορα έρχονται σε μια ψυχοθεραπευτική συνεδρία είναι και η σχέση μας με τη μητέρα μας. Συνήθως είναι και το θέμα που μας παίρνει λίγο περισσότερο χρόνο από τα υπόλοιπα και πάντα έχουμε τη μεγάλη προσδοκία να το λύσουμε και να το φτιάξουμε -για τον καθένα φαντάζομαι πως αυτό σημαίνει κάτι διαφορετικό-.

Προσωπικά η λέξη που χρησιμοποιώ για την “επίλυση-φτιάξιμο” δικών μου στενών σχέσεων είναι “τακτοποίηση”. Βρίσκω πως έχει μικρότερο ψυχολογικό βάρος, μικρότερες προσδοκίες και άρα μικρότερη απογοήτευση. Μου δίνει και την αίσθηση πως έχω και εγώ λόγο και έλεγχο για την εξέλιξη μιας ισότιμης και ενήλικης σχέσης.

Τι σημαίνει να έχουμε μια ενήλικη σχέση με τη μητέρα μας; Μια πλευρά αυτής της ενήλικης σχέσης είναι να πενθήσουμε όχι μόνο τη σχέση που δεν είχαμε μαζί της μεγαλώνοντας αλλά και να παραιτηθούμε από το είδος της σχέσης που ελπίζουμε στο τώρα. Λες πως “δεν ζητάς τίποτα άλλο εκτός από μια σχέση”, αλλά το αίτημά σου δεν ξέρω εάν είναι τόσο απλό μιας και φαντάζομαι πως έχεις ένα συγκεκριμένο είδος σχέσης στο μυαλό σου.

Μια σχέση όπου εκείνη θα καταλαβαίνει τον πόνο σου, θα σου επικυρώνει πάντα και με γενναιοδωρία τα συναισθήματά σου, θα αναλάβει όλη την ευθύνη για τις μεταξύ σας δυσκολίες, θα σου ζητήσει συγγνώμη για τα λάθη που έχει κάνει, θα σε συμπαθεί και θα σε αποδέχεται έτσι όπως ακριβώς είσαι. Δηλαδή θα είναι ένας άλλος άνθρωπος. Εάν θέλεις μια σχέση με τη μητέρα που έχεις, θα χρειαστεί να αφήσεις πίσω τη μητέρα που εύχεσαι να είχες.

Το να πενθήσεις για αυτή την απώλεια της σχέσης σας είναι δύσκολο. Έχει πόνο, θυμό, ματαίωση αλλά και μεγάλη εξέλιξη. Βασικά θα δεις πώς η ενήλικη εκδοχή σου παίζει ρόλο στη συνεχιζόμενη μεταξύ σας ένταση μιας και ίσως καταφέρεις και πλέον τη δεις όχι σαν μητέρα, αλλά σαν γυναίκα, με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της. Οι δικές της ελλείψεις δεν έχουν να κάνουν με σένα. Θα χρειαστεί να γίνεις εσύ μητέρα του εαυτού σου, η μητέρα που είχες φανταστεί, και αυτό θα γίνει όταν μάθεις να σε φροντίζεις, να σε ακούς, να σε συμπαθείς, να σε αποδέχεσαι και να μη σε ταλαιπωρείς.

Μαντεύω την ένσταση που θα έχεις αν διαβάζεις τα παραπάνω: “γιατί να πρέπει να κάνω εγώ όλη αυτή τη δουλειά; γιατί όχι εκείνη;” Τη δουλειά την κάνουμε για να είμαστε εμείς καλά. Εάν επωφεληθεί και κάποιος άλλος, δεν πειράζει. 

“Πριν λίγο καιρό στην εταιρεία που εργάζομαι έγιναν οι ετήσιες αξιολογήσεις και έχω προβληματιστεί και εκνευριστεί. Ο προϊστάμενός μου, μου ανέφερε πως κάποιες φορές συμπεριφέρομαι απότομα, αλαζονικά και έχω την τάση να υποτιμάω τους συναδέλφους μου. Όταν τον ρώτησα να μου πει περισσότερες λεπτομέρειες και συγκεκριμένα γεγονότα για να καταλάβω καλύτερα, επικαλέστηκε την ανωνυμία και δεν ήθελε να μου πει περισσότερα. Είναι μια καλή δουλειά και με ενδιαφέρει η εξέλιξή μου εκεί και επίσης δεν πιστεύω πως είμαι όλα αυτά που μου προσάπτουν. Έχω φέρει δυο μεγάλα προγράμματα στην εταιρεία (χρήματα δηλαδή) και η δουλειά μου πολλές φορές έχει εκτιμηθεί. Παρόλα αυτά, είμαι ανοιχτός να ακούσω και να κάνω κάποιες διορθωτικές αλλαγές χωρίς όμως να αλλάξω και τον χαρακτήρα μου και να γίνω κάποιος άλλος μόνο και μόνο επειδή κάποιοι ενοχλούνται”

Σε όλες τις σχέσεις το feedback -ή ανατροφοδότηση- είναι απαραίτητο. Φυσικά όλοι μας προτιμάμε να ακούμε τα θετικά σχόλια, αλλά τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά όταν γίνονται με καλή πρόθεση και ωραίο τρόπο είναι ευπρόσδεκτα γιατί μας βοηθάνε να δούμε τις δυνατότητες και τους περιορισμούς μας. Πιστεύω πως το να μας επισημαίνει ένας συνεργάτης μας και τους περιορισμούς μας, συνήθως είναι ένδειξη ενδιαφέροντος, πως μας εκτιμά, μας εμπιστεύεται και πιστεύει ότι έχουμε τη δυνατότητα να ‘μετακινηθούμε’ για να κάνουμε την καθημερινότητα και τη δική μας και των άλλων καλύτερη. Είναι χειρότερο να μας βλέπουν να κάνουμε κάτι που δυσκολεύει εμάς και την ομάδα και να μη μας λέει κανείς τίποτα.    

Βέβαια, το νόημα που θα δώσω στο feedback που μου δίνεται στο “τώρα”, έχει να κάνει με τον τρόπο που μου δόθηκε στο “τότε” και ίσως στο τώρα να μπαίνω σε άμυνα, να κάνω πολλές σκέψεις του τύπου “εγώ ποτέ δεν το έκανα αυτό, δεν φέρομαι αλαζονικά και υποτιμητικά”.

Θα πάρω ως δεδομένο τις καλές προθέσεις εκείνου που σας αξιολόγησε για να ξεκινήσουμε από κάπου και θα πω πως δεν το άκουσα ως κριτική αλλά ως πρόσκληση. Ο προϊστάμενός σας δεν σας είπε “δεν σε εκτιμώ ή δεν είσαι καλός” αλλά “εκτιμώ πολλά σε σένα και κάποιες φορές βλέπω μια συμπεριφορά η οποία δεν βοηθάει την ομάδα και σου δίνω μια ευκαιρία να το δεις και να κάνεις κάτι μ’αυτό”. Μπορεί να μην το είπε με αυτά τα λόγια, αλλά το νόημα ήταν αυτό. 

Εγώ θα ξεκινούσα προσπαθώντας να καταλάβω τι είναι αυτό που κάνω και οι άλλοι το βρίσκουν αλαζονικό και υποτιμητικό. Η αλαζονεία δεν είναι εγγενές χαρακτηριστικό, αλλά είναι ένας τρόπος για να προστατευτούμε από συναισθήματα που μας δυσκολεύουν.
Για παράδειγμα, εάν μέσα μου αισθάνομαι λίγη, ανίκανη ή χαζή, αυτό θα το προβάλω στους άλλους. Εσείς γίνεστε ανυπόμονος ή εκνευρίζεστε όταν οι άλλοι δεν καταλαβαίνουν με την πρώτη αυτό που λέτε; δυσκολεύεστε να επαινέσετε τους άλλους γιατί πιστεύετε πως αυτό που έκαναν δεν ήταν και τόσο σημαντικό; κοροϊδεύετε τις ιδέες ή τη γνώμη των άλλων για κάποιο θέμα; Σκεφτείτε εάν τα κάνετε όλα αυτά και μη λεκτικά. με γκριμάτσες, αναστεναγμούς, “φιλικά αστεία”, με το να κοιτάτε το κινητό σας όταν οι άλλοι παίρνουν το λόγο. 

Εάν δεν αναγνωρίζετε τέτοιες συμπεριφορές στον εαυτό σας, μπορείτε να ρωτήσετε έναν φίλο σας που σας ξέρει αρκετά και εμπιστεύεστε. Προσωπικά όσες φορές το έχω κάνει μ’έχει βοηθήσει πολύ. Συνήθως κάνω την ερώτηση “τι σε δυσκολεύει σε μένα;”. 

Όταν είστε στην ομάδα σας, πριν κάνετε κάποιο σχόλιο σταθείτε λίγο και αναρωτηθείτε: “τι θα νιώσει ο άλλος εάν σχολιάσω κάτι μ’αυτό τον τρόπο; υπάρχει άλλος τρόπος να το πω χωρίς να γίνω κάποιος άλλος και χωρίς να προσβάλω ή να υποτιμήσω τον απέναντι;” Ίσως ο προϊστάμενός σας, αυτό σας ζητάει να κάνετε. 

Θα ήθελα να σας πω και κάτι τελευταίο. Το feedback που πήρατε είναι μια μεγάλη ευκαιρία να μάθετε κάτι σημαντικό για τον εαυτό σας. Όλοι έχουμε τυφλά, ‘σκοτεινά’ σημεία τα οποία τα φέρνουμε μαζί μας σε όλες τις σχέσεις.  Εάν εγώ στην ψυχοθεραπεία μου δυσκολεύομαι ή φοβάμαι να έρθω σε επαφή και να εμπιστευτώ τον ψυχοθεραπευτή μου, 9 φορές στις 10, θα κάνω το ίδιο και στις υπόλοιπες σχέσεις μου. Οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν πως καταφέρνουν και κρατάνε επαγγελματικό προφίλ και δείχνουν μόνο τον ελκυστικό τους εαυτό στους εργασιακούς χώρους, όμως, οι συνήθειες και οι τάσεις μας πάντα, μα πάντα γίνονται εμφανείς. Ο συνάδελφος που διακόπτει τους άλλους στις συναντήσεις ή αφήνει ένα χάος την κουζίνα του γραφείου χωρίς να υπολογίζει τους άλλους, το πιθανότερο είναι να κάνει το ίδιο και στο σπίτι του.

Εάν κάνετε κάτι ακούσια που αφήνει τους άλλους να παίρνουν υποτίμηση, αυτή είναι μια πολύ καλή στιγμή για να καταλάβετε τι είναι και αν θέλετε να το αλλάξετε. Όχι γιατί σας το είπε ο προϊστάμενός σας ή εγώ. Αλλά γιατί όχι μόνο θα γίνετε  καλύτερος εργαζόμενος, αλλά και καλύτερος συνάδελφος, φίλος, σύντροφος, πατέρας, γιος.